Cuối năm
là lúc tính sổ để đòi nợ, trả nợ. Chủ nợ thì tìm gặp con nợ, con nợ thì
ngại ngùng né tránh, năn nỉ khất lần. Và ít khi nợ nần được thanh toán gọn
nhẹ, sòng phẳng, vui vẻ giữa hai bên.
Có nhiều món nợ, từ nợ tiền đến nợ tình, nợ cơm gạo đến nợ nhà đất, nợ danh dự đến nợ ơn nghĩa. Nhưng trong tất cả, nợ tình, nợ ơn nghĩa là món nợ vừa nặng nhất vừa nhẹ nhất.
Nợ tình nhẹ với người vô ơn, vô tình; nợ ơn nghĩa nhẹ với người vô cảm, vô tâm vì họ coi nhẹ ân sâu nghĩa nặng, xem thường giá trị tình cảm, và dửng dưng với giá trị các tương quan. Người coi nhẹ nợ tình thường là người kiêu căng, bất cần đời, nên bất cần cả những người dầy công khó nhọc xây dựng cuộc đời mình. Họ cũng là người gian dối và bất công khi phủ nhận người ơn bằng xoá hẳn hình bóng họ trong đời. Vì coi nhẹ nợ tình nên họ không nặng lòng hay quan tâm đến chuyện thanh toán, trả nợ, và nợ tình với họ đương nhiên trở thành món nợ không cần phải trả, cũng chẳng cần phải nghĩ ngợi, phân vân.
Trái lại nợ tình là món nợ rất nặng đối với những con người tử tế, cao thượng. Họ ý thức nợ tình là món nợ nặng nhất, khó trả nhất mà đã làm người thì không ai không mang. Nợ cha mẹ tình yêu sinh thành, dưỡng dục; nợ đất nước quê hương, họ hàng gia tộc; nợ thầy cô, bạn hữu, và ân nhân đã cứu giúp mình trong đủ hoàn cảnh, tình huống. Ngoài ra, còn những mối tình ăn rễ sâu trong đời và làm thay đổi cả cuộc đời, như những mối tình duyên nợ vợ chồng, tình nhân ...
Người nặng lòng với nợ tình không xem thường ân nghĩa đã nhận, không coi điều tốt lành người khác làm cho mình là chuyện nhỏ, không đáng để tâm và không cần đền đáp, nhưng trân quý, nâng niu, giữ gìn và mong được đền đáp, tri ân. Họ không trân tráo nghĩ rằng: không làm cho mình, ngườiấy cũng làm cho người khác. Đây là kiểu ngụy biện dễ dãi và tiện lợi mà người vô ơn thường dùng để xù món nợ tình khó trả.
Quả thực, nợ gì thì cũng có thể trả, nhưng nợ tình thì thật khó trả. Khó trả vì là nợ tình, vì tình không hình dáng, kích thước, không mầu sắc, mùi vị, không định vị, cân đo đong đếm. Chính vì thế, không biết thế nào mà định lượng, trả giá. Một chút ân cần, quan tâm, một quãng đường nhỏ sát cánh, đồng hành cũng có thể đã là biển tình bao la; một xiết tay cảm thông, một ánh mắt trìu mến động viên cũng trở thành món nợ thiên thu, vĩnh cửu. Người ơn nghĩa thì chôn giữ tận đáy lòng từng món nợ tình nghĩa, dù dưới mắt người đời, đó chỉ là những tình cảm mưa bay, vụn vặt.
Thánh Phaolô đứng vào hàng ngũ những người coi trọng nợ tình khi nhắc nhở tín hữu: “Anh em chớ mắc nợ ai điều gì, ngoài nợ tình thương mến” (Rm 13, 8). Thánh nhân khuyên chúng ta đừng nợ ai tiền bạc, của cải, càng tránh mắc nợ người khác những món nợ tinh thần như uy tín, danh dự, nhưng muốn mọi người biết mình luôn mang nặng món nợ Đức ái đối với người khác.
Nợ yêu thương anh em chính là món nợ Thiên Chúa muốn chúng ta mang suốt đời làm con Chúa ở trần gian. Với lệnh truyền : “Anh em hãy thương yêu nhau” ( Ga 13,34). Thiên Chúa đặt chúng ta thành những con nợ tình của nhau suốt đời, không chỉ một thời gian như món nợ có thời hạn, nhưng vô hạn và chỉ hết nợ nhau khi tính sổ yêu thương trước mặt Chúa giờ phán xét.
Vì nợ tình yêu chỉ có thể trả bằng tình yêu, nên Thiên Chúa đề nghị hai cách trả nợ tình yêu bảo đảm, hữu hiệu nhất, đó là tha thứ và phục vụ.
Tha thứ cho anh em trong tư thế con nợ của anh em, chúng ta sẽ không mặc cảm tự tôn, coi anh em là người có lỗi, có tội, có nợ chúng ta cho bằng chính chúng ta đang trả nợ anh em bằng tình yêu hoà giải, giao hoà, như Chúa dậy : “Nếu khi anh sắp dâng lễ vật mà sực nhớ có người anh đang bất bình với anh, thì hãy để của lễ lại đó trước bàn thờ, đi làm hoà với người anh em đó đã, rời trở lại dâng lễ vật của mình” ( Mt 5, 23-24).
Bên cạnh bổn phận tha thứ là nghĩa vụ phục vụ. Phục vụ như Chúa "đến không phải để người ta phục vụ, nhưng để phục vụ và hiến mạng sống để làm giá cứu chuộc muôn người" ( Mt 20,28). Nếu Thiên Chúa là Đấng chẳng bao giờ mắc nợ ai, mà còn đến để phục vụ thì chúng ta lẽ nào bắt người khác phục vụ mình. Đàng khác, đạo của Chúa là đường tình yêu đến với người khác, nên phục vụ là những bước chân trên đường tình này. Nói đúng hơn, không phục vụ, đối với Chúa, chúng ta chỉ là những người đứng lì một chỗ mà không bước đi, dù ở trên đường và phải đi về đích.
Đích tới chính là buổi họp tính nợ có Chúa hiện diện, ở đó, Chúa sẽ hỏi tình hình nợ tình yêu của ta đối với người khác, nhưng đúng ra là nợ tình của ta với Chúa được hạch toán trên phục vụ: “ Khi xưa Ta đói, ngươi đã cho ăn, khát đã cho uống, rách rưới đã cho mặc, khách lạ đã đón tiếp, tù đầy đã thăm nuôi, bệnh hoạn đã chăm sóc, dốt nát đã chỉ dậy, khổ đau đã ủi an, thất vọng đã động viên, quỵ ngã đã nâng dậy, thập tử nhất sinh đã hồi sinh cứu tử ( x. Mt 25, 31-46).
Quả thực, Thiên Chúa đã nhận việc ta phục vụ ngươi khác là phục vụ Ngài, yêu mến người khác là yêu mến Ngài, như đã đặt ta là con nợ của người khác trong khi ta mắc nợ rất nhiều và rất nặng với Ngài.
Để kết thúc, người viết xin mượn lời của thánh Fulgence : “Nếu bạn muốn có được gia tài của Cha trên trời, thì bạn hãy trả món nợ tình yêu của bạn không chỉ với bạn hữu mà còn với cả kẻ thù”.
Có nhiều món nợ, từ nợ tiền đến nợ tình, nợ cơm gạo đến nợ nhà đất, nợ danh dự đến nợ ơn nghĩa. Nhưng trong tất cả, nợ tình, nợ ơn nghĩa là món nợ vừa nặng nhất vừa nhẹ nhất.
Nợ tình nhẹ với người vô ơn, vô tình; nợ ơn nghĩa nhẹ với người vô cảm, vô tâm vì họ coi nhẹ ân sâu nghĩa nặng, xem thường giá trị tình cảm, và dửng dưng với giá trị các tương quan. Người coi nhẹ nợ tình thường là người kiêu căng, bất cần đời, nên bất cần cả những người dầy công khó nhọc xây dựng cuộc đời mình. Họ cũng là người gian dối và bất công khi phủ nhận người ơn bằng xoá hẳn hình bóng họ trong đời. Vì coi nhẹ nợ tình nên họ không nặng lòng hay quan tâm đến chuyện thanh toán, trả nợ, và nợ tình với họ đương nhiên trở thành món nợ không cần phải trả, cũng chẳng cần phải nghĩ ngợi, phân vân.
Trái lại nợ tình là món nợ rất nặng đối với những con người tử tế, cao thượng. Họ ý thức nợ tình là món nợ nặng nhất, khó trả nhất mà đã làm người thì không ai không mang. Nợ cha mẹ tình yêu sinh thành, dưỡng dục; nợ đất nước quê hương, họ hàng gia tộc; nợ thầy cô, bạn hữu, và ân nhân đã cứu giúp mình trong đủ hoàn cảnh, tình huống. Ngoài ra, còn những mối tình ăn rễ sâu trong đời và làm thay đổi cả cuộc đời, như những mối tình duyên nợ vợ chồng, tình nhân ...
Người nặng lòng với nợ tình không xem thường ân nghĩa đã nhận, không coi điều tốt lành người khác làm cho mình là chuyện nhỏ, không đáng để tâm và không cần đền đáp, nhưng trân quý, nâng niu, giữ gìn và mong được đền đáp, tri ân. Họ không trân tráo nghĩ rằng: không làm cho mình, ngườiấy cũng làm cho người khác. Đây là kiểu ngụy biện dễ dãi và tiện lợi mà người vô ơn thường dùng để xù món nợ tình khó trả.
Quả thực, nợ gì thì cũng có thể trả, nhưng nợ tình thì thật khó trả. Khó trả vì là nợ tình, vì tình không hình dáng, kích thước, không mầu sắc, mùi vị, không định vị, cân đo đong đếm. Chính vì thế, không biết thế nào mà định lượng, trả giá. Một chút ân cần, quan tâm, một quãng đường nhỏ sát cánh, đồng hành cũng có thể đã là biển tình bao la; một xiết tay cảm thông, một ánh mắt trìu mến động viên cũng trở thành món nợ thiên thu, vĩnh cửu. Người ơn nghĩa thì chôn giữ tận đáy lòng từng món nợ tình nghĩa, dù dưới mắt người đời, đó chỉ là những tình cảm mưa bay, vụn vặt.
Thánh Phaolô đứng vào hàng ngũ những người coi trọng nợ tình khi nhắc nhở tín hữu: “Anh em chớ mắc nợ ai điều gì, ngoài nợ tình thương mến” (Rm 13, 8). Thánh nhân khuyên chúng ta đừng nợ ai tiền bạc, của cải, càng tránh mắc nợ người khác những món nợ tinh thần như uy tín, danh dự, nhưng muốn mọi người biết mình luôn mang nặng món nợ Đức ái đối với người khác.
Nợ yêu thương anh em chính là món nợ Thiên Chúa muốn chúng ta mang suốt đời làm con Chúa ở trần gian. Với lệnh truyền : “Anh em hãy thương yêu nhau” ( Ga 13,34). Thiên Chúa đặt chúng ta thành những con nợ tình của nhau suốt đời, không chỉ một thời gian như món nợ có thời hạn, nhưng vô hạn và chỉ hết nợ nhau khi tính sổ yêu thương trước mặt Chúa giờ phán xét.
Vì nợ tình yêu chỉ có thể trả bằng tình yêu, nên Thiên Chúa đề nghị hai cách trả nợ tình yêu bảo đảm, hữu hiệu nhất, đó là tha thứ và phục vụ.
Tha thứ cho anh em trong tư thế con nợ của anh em, chúng ta sẽ không mặc cảm tự tôn, coi anh em là người có lỗi, có tội, có nợ chúng ta cho bằng chính chúng ta đang trả nợ anh em bằng tình yêu hoà giải, giao hoà, như Chúa dậy : “Nếu khi anh sắp dâng lễ vật mà sực nhớ có người anh đang bất bình với anh, thì hãy để của lễ lại đó trước bàn thờ, đi làm hoà với người anh em đó đã, rời trở lại dâng lễ vật của mình” ( Mt 5, 23-24).
Bên cạnh bổn phận tha thứ là nghĩa vụ phục vụ. Phục vụ như Chúa "đến không phải để người ta phục vụ, nhưng để phục vụ và hiến mạng sống để làm giá cứu chuộc muôn người" ( Mt 20,28). Nếu Thiên Chúa là Đấng chẳng bao giờ mắc nợ ai, mà còn đến để phục vụ thì chúng ta lẽ nào bắt người khác phục vụ mình. Đàng khác, đạo của Chúa là đường tình yêu đến với người khác, nên phục vụ là những bước chân trên đường tình này. Nói đúng hơn, không phục vụ, đối với Chúa, chúng ta chỉ là những người đứng lì một chỗ mà không bước đi, dù ở trên đường và phải đi về đích.
Đích tới chính là buổi họp tính nợ có Chúa hiện diện, ở đó, Chúa sẽ hỏi tình hình nợ tình yêu của ta đối với người khác, nhưng đúng ra là nợ tình của ta với Chúa được hạch toán trên phục vụ: “ Khi xưa Ta đói, ngươi đã cho ăn, khát đã cho uống, rách rưới đã cho mặc, khách lạ đã đón tiếp, tù đầy đã thăm nuôi, bệnh hoạn đã chăm sóc, dốt nát đã chỉ dậy, khổ đau đã ủi an, thất vọng đã động viên, quỵ ngã đã nâng dậy, thập tử nhất sinh đã hồi sinh cứu tử ( x. Mt 25, 31-46).
Quả thực, Thiên Chúa đã nhận việc ta phục vụ ngươi khác là phục vụ Ngài, yêu mến người khác là yêu mến Ngài, như đã đặt ta là con nợ của người khác trong khi ta mắc nợ rất nhiều và rất nặng với Ngài.
Để kết thúc, người viết xin mượn lời của thánh Fulgence : “Nếu bạn muốn có được gia tài của Cha trên trời, thì bạn hãy trả món nợ tình yêu của bạn không chỉ với bạn hữu mà còn với cả kẻ thù”.
Jorathe Nắng Tím