Trái tim, tâm hồn là đề tài được nhắc đến nhiều trong Mùa Chay. Các bài đọc Cựu Ước, nhất là của tiên tri
Giêrêmia đã không ngừng kêu gọi làm mới con tim, thay đổi tâm hồn. Những trái
tim ngỗ nghịch, bội phản, chống lại Thiên Chúa được ví như bụi gai trên đất khô
cằn cỗi. Những tâm hồn chai đá, nguội lạnh, dửng dưng trước mời gọi của Thiên
Chúa được gọi là vùng đất hoang, tiêu điều. Những quả tim khinh mạn, kiêu căng
được coi là quả tim bệnh hoạn, chai đá. Tất cả hình ảnh bụi gai, hoang địa, đất
khô cằn cỗi, chai đá, bệnh hoạn đều muốn dẫn đến một hệ quả: không sinh hoa kết
trái vì không có sự sống; không hạnh phúc, mạnh khoẻ vì thiếu vắng niềm vui. Đối
lại là tâm hồn đặt hy vọng ở Chúa, họ như cây trồng bên nước, không sợ nắng hạn,
nhưng rễ ăn sâu trong suối mát, hoa lá xum xuê, trái thơm nặng cành (Gr
17,5-10).
Tin Mừng thánh Luca kể lại câu
chuyện người phú hộ và người ăn mày tên Lazarô: Ông ăn mày nằm ngoài thềm nhà
ông phú hộ, mình đầy mụn nhọt. Ông đói lắm, nên ao ước được ăn chút cơm thừa
canh cặn nhưng không ai cho, chỉ có mấy chú chó chắc cũng đói lân la đến liếm
các mụn nhọt. Rồi cả hai cùng chết. Ông ăn mày được về Trời, còn phú hộ xuống
hoả ngục. Ở hoả ngục khổ sở quá, người phú hộ chợt nhớ ra có Lazarô là người ăn
mày quen biết đang ở trên Trời, nên nài xin tổ phụ Ápraham nhắn với Lazarô nhỏ
cho ông chút nước cho đỡ nóng nảy. Nhưng rất tiếc, vực thẳm giữa Thiên Đàng và
Hoả ngục quá sâu và quá xa, nên không ai tới ai được… (Lc 16,19-26).
Đức
Kitô không chống người giàu, không ghét người có của; bằng chứng là Ngài đến dự
tiệc ở nhà người giàu và suốt ba năm dong duổi truyền giáo, chắc chắn Ngài và
các môn đệ đã được nhiều gia đình có của rộng lòng giúp đỡ tài chánh. Đọc Tông
Đồ Công Vụ, ta cũng thấy sự đóng góp tích cực của người giàu đã nâng đỡ hữu hiệu
các tông đồ trong công cuộc truyền giáo. Dọc theo lịch sử Giáo Hội và quanh chúng
ta hôm nay, biết bao gia đình giàu có đã tiếp tay xây dựng Giáo Hội, giúp đỡ
các nhà truyền giáo. Như thế, một cách chính xác Đức Kitô không bao giờ lên án,
miệt thị người giàu hay chủ trương san bằng giai cấp. Khi nói đến sự giàu có của
cải, Ngài nhắm đến trái tim hơn là “địa vị, giai cấp người giàu” của họ.
Trái tim người phú hộ đã biến ông
thành người nghèo, khốn khổ, mặc dù ông giàu kếch xù. Trái tim đóng kín đã giam
hãm đời ông trong pháo đài của cải và tiếp tục giam ông trong hỏa ngục khổ sở.
Trái tim không mở cửa đã khép cửa Thiên Đàng và đẩy ông vào vùng đất chết cằn cỗi.
Trái tim không để đường ra lối vào đã cô lập ông trong vực thẳm ở đó mọi người
đều quá xa và không ai đến được với ông. Và trái tim bị khoá kỹ nhiều vòng đã
làm đời ông bị kết án.
Đức
Kitô lên án trái tim đóng kín cửa của người phú hộ, lên án thái độ dửng dưng,
vô cảm của trái tim trước đói khổ của người ăn mày trước cửa. Ngài không chấp
nhận đời sống “bàng quan, đứng bên lề” của ông phú hộ khi ông chỉ biết hưởng
riêng mình mà không chia sẻ, đoái hoài đến những mảnh đời rách nát, te tua
chung quanh. Người nghèo không xa, nằm ngay trước hiên nhà nhưng với ông những
người này đều xa lạ, không nằm trong vùng trách nhiệm của ông. Thái độ ích kỷ, vô
trách nhiệm trước tha nhân trong cơn túng quẫn chính là hành động khép kín cửa
lòng, đóng chặt trái tim, che kín hai mắt, bịt chặt hai tai, chân tay xếp lại.
Ông phú hộ không muốn thấy cảnh nghèo, nghe tiếng khóc rên rỉ vì đói, không muốn
chạnh lòng trước những mụn nhọt lở loét đau đớn trên thân xác gầy gò của người
ăn mày tội nghiệp. Ông cần cứng rắn, nghiêm khắc, lạnh lùng, sắt đá hơn với mọi
người và với chính trái tim mình để không phải tra tay vào ổ khoá, mở cửa ra.
Nhiều lúc trái tim ông cũng thập thò rung động, nhưng ông kịp thời dập tắt ngay
những nhen nhúm tình cảm. Điều ông muốn là cửa lòng luôn được đóng chặt, khép
kín, vì ông nghĩ: chỉ như thế, đời sống mới an toàn, của cải mới không sút giảm,
cơ nghiệp mới không bị thất thoát. Ông đóng cửa lòng để không ai đến được với
ông và ông cũng chẳng còn bận tâm đến ai. Khép kín cửa lòng, ông sẽ được thảnh
thơi một mình, không ai quấy rầy, không ai xin xỏ, không ai làm phiền. Đóng cửa
lòng đã trở thành thượng sách và ông sống đời khép kín cửa như thế cho đến ngày
ông chết, ngày Thiên Đàng cũng đóng cửa với ông, như ông đã đóng cửa với mọi
người.
Đức
Kitô muốn làm nổi bật trong câu chuyện này chọn lựa của ông như câu trả lời
chính xác cho vận mệnh đời đời của ông. Chọn thái độ khép cửa lòng với tha nhân
là chọn cánh cửa Thiên Đàng khép kín ở giờ chết. Tha nhân là câu trả lời mà con
người hay thắc mắc: Chết rồi, tôi đi đâu, Thiên Đàng hay Hoả ngục? Nếu tha nhân
có chỗ trong tim tôi, Thiên Đàng cũng ở đó trong tim tôi. Nếu tha nhân ở trong
tâm hồn tôi, Thiên Đàng cũng tìm đến tâm hồn tôi cư ngụ. Tha nhân khi sống là
Thiên Đàng lúc chết. Tha nhân hôm nay là Thiên Đàng mai sau. Tôi đón tha nhân
trong cuộc sống, Thiên Đàng đón tôi sau cuộc sống. Tôi dọn chỗ cho tha nhân
trong nhà tôi hôm nay, Thiên Đàng có chỗ dành riêng cho tôi ngày mai. Thiên
Đàng và Tha nhân song hành. Tha nhân là chìa khoá của Thiên Đàng. Thiên Đàng là
hoa thơm trái ngọt của hạt giống tha nhân trên mảnh đất đời tôi. Tin Mừng
Mátthêu đã chứng thực chân lý này khi trình bày quang cảnh ngày phán xét với
người lành một bên, kẻ dữ một bên, ở đó tha nhân đã là đáp số chính xác cho phần
thưởng Thiên Đàng hay hình phạt hoả ngục của mỗi người (Mt 25,31-46).
Trở lại chuyện ông phú hộ xin chút
nước cho đỡ khát từ hoả ngục, ta nhận ra người giàu dễ bị mù loà vì của cải và
trái tim dễ bị khép lại. Sở dĩ họ dễ dàng bị mù loà là vì của cải nhiều quá làm
họ choáng mắt; hào quang của cải chói quá làm mắt họ lu mờ; sức hút của của cải
mạnh quá làm họ bị thôi miên lạc hồn. Nhưng mù lòa chưa đáng sợ, cái đáng sợ nhất
là thái độ đóng chặt cửa lòng, khép kín trái tim đã biến người giàu thành cao
ngạo khi nghĩ mình không thiếu gì, không cần gì, không đợi gì. Rơi vào tình trạng
này, họ đang tự chôn mình ngay trên phần đất của nhà mình, ngay trong cuộc đời
mình, mà không biết đất ấy, cuộc đời ấy chỉ là hư vô, tro bụi. Nguy cơ của người
giàu khi đóng chặt cửa lòng là họ không đến được gần Chúa, không để Chúa đi vào
tâm hồn vì chỉ mình Ngài biết rõ tâm hồn mỗi người và là nguồn sống của mọi tâm
hồn. Đóng chặt cửa lòng, họ sẽ không đón được cái nhìn yêu thương, tín nhiệm,
âu yếm của người cha luôn muốn chữa lành, vực dậy, thăng tiến đời con mình. Khi
đóng cửa lòng, họ đã mất cơ hội vô cùng lớn cho Tình thương xót của Chúa biến đổi
trái tim cứng cỏi, cằn cỗi, khô chồi của họ thành trái tim màu mỡ yêu thương,
phì nhiêu ơn phúc. Đóng cửa lòng, tâm hồn họ mãi nghèo nàn, khô cháy, hoang vu,
hứa hẹn một cái chết đời đời bất hạnh.
Mùa Chay về, Chúa gọi con mở lòng
cho đi. Lại thêm một lời mời gọi mới. Chắc chắn con phải đồng ý đáp trả lời mời
gọi của Chúa thôi… Nhưng như người thanh niên giàu có, con hơi ngần ngại, bởi
con còn nhiều chuyện phải làm, nhiều nhu cầu phải đáp ứng, nhiều việc phải giải
quyết lắm. Chúa cho con khất đến sáng mai sẽ trả lời Chúa được không?
Đêm nay con sẽ suy nghĩ chín chắn…
để biết đâu là ý con, đâu là ý Chúa. Xin Chúa giúp con nhận ra điều này và cho
con đủ yêu thương để quyết định cho đi một cách đơn sơ, không rắc rối, cầu kỳ.
Và câu trả lời “đồng ý” của con chắc sẽ mạnh dạn, dễ thương, vui vẻ hơn, Chúa
nhỉ...