VĂN HOÁ CẠNH TRANH LÀNH MẠNH

Nhiều người tự biện minh cho những hành vi không lương thiện trong việc làm ăn của mình bằng phương châm “Thương trường là chiến trường”. Và tự cho mình cái quyền hạ gục đối phương bằng bất cứ phương tiện nào, dù phi nhân, phi đạo đức đến đâu. Đây là hiện tượng phá hoại tận gốc rễ, nền tảng luân lý, đạo đức, nhưng rất tiếc, hiện tượng này ngày càng trở nên bình thường và được coi là chuyện tự nhiên, đương nhiên, không thể làm khác nếu muốn tồn tại, thành công.

Thực ra, chúng ta không chỉ lo lắng trước tình trạng cạnh tranh thiếu lành mạnh, cạnh tranh không lương thiện trong kinh doanh, thương mại, mà còn lo sợ trước tình trạng cạnh tranh “bá đạo” trong mọi sinh hoạt của đời sống. Do ảnh hưởng chủ nghiã thực dụng, người ta dễ dàng nghĩ đến chuyện truy diệt những người cùng buôn bán một mặt hàng, cùng làm một ngành nghề, cùng theo đuổi một chủ trương, đường hướng, để tiến đến độc quyền thao túng thị trường, độc quyền khống chế sinh hoạt xã hội. Vì thế, đừng tưởng những người cùng chung một nghề, cùng thực hiện một công việc luôn biết đoàn kết, tương thân tương trợ, trái lại, chính những người chung nghề như ta lại tìm cách giết ta bạo tay hơn người khác, những người cùng đường hướng hoạt động như ta lại là đối thủ nguy hiểm nhất của ta. Và qủa thực, lòng người qúa khó dò, khó đo !

Thực tế làm chứng điều này, khi báo chí đăng tin những đại gia dùng mọi thủ đọan đê hèn đốn hạ nhau, như  làm tờ rơi vu khống, bôi bác, mạ lỵ, hoặc như tiệm phở kia đã bị bà chủ quán phở đối diện gài người bỏ muối vào nồi phở, bỏ thuốc vào đồ ăn. Kết qủa là khách hàng bị đau bụng, và tất nhiên nhà hàng mất khách, phải đóng cửa, đồng thời bị truy tố. Cũng vậy, rất nhiều công ty đã phá sản vì bị công ty đối thủ cạnh tranh bằng gài người ăn cắp thông tin, gieo tin đồn, gây chia rẽ nội bộ, thúc đẩy, mua chuộc nhân viên chống đối giám đốc, đình công, bãi thị. Cùng một cách thức, đời sống khu phố, thôn xóm thường xuyên xáo trộn, mất đoàn kết,  vì  những màn hạ uy tín, vùi dập danh dự, đấu đá, tranh chấp giữa  hàng xóm láng diềng, do cạnh tranh không lành mạnh, bằng những phương tiện triệt hạ nhau rất  xấu xa, thô bỉ.

Nhiều người nghĩ rằng : đã cạnh trạnh thì không cần đạo đức, cũng như đã vào cuộc chiến “thua được, sống chết”, thì bất cứ vũ khí nào cũng được tự do sử dụng. Đàng khác, một khi đã gọi là lâm chiến, lâm trận thì không độc ác không được, không dã man không xong, không tàn bạo không chiến thắng, nên mọi thủ đọan ma mãnh, mọi mưu kế thâm độc, mọi kế hoạch gian xảo, mọi chiêu trò qủy quyệt đều coi như được phép, và mọi phương tiện, cách thế dù độc địa, tàn ác đến đâu cũng không làm người ta rùng mình, nương tay, chùn bước. Và do ý nghĩ duy nhất khi cạnh tranh là phải chiến thắng, phải thành công, phải hạ cho bằng được đối phương, bởi đối phương sống, thì ta chết, nên ta muốn sống, bằng mọi giá ta phải tiêu diệt, đốn gục đối phương.

Như thế sẽ không còn đạo đức trong cạnh tranh, khi thắng thua là tiêu chí, và hai bên không thể sống chung dưới một bầu trời, hai đối thủ không thể thở chung một làn khí, hai kẻ thù không được chiếu sáng chung bởi một mặt trời.

Nhưng tại sao cạnh tranh lại phi đạo đức, và không lành mạnh ?  

Thưa vì người ta lầm tưởng cạnh tranh là chiến tranh, sai lầm khi đồng hoá cạnh tranh với chiến tranh, và ảo tưởng khoác cho cạnh tranh áo giáp của chiến tranh, trang bị cho cạnh tranh vũ khí chiến tranh, và ép sinh hoạt cạnh tranh vốn bình thường, lành mạnh trở thành cuộc chiến tang thương, đẫm máu.    

Thực vậy, cạnh tranh không là chiến tranh, vì cạnh tranh là cố gắng vươn lên, là phấn đấu để vươn cao, vươn xa, vượt trội nhờ ý chí, khả năng, nghị lực. Trí thông minh, óc sáng tạo, tinh thần qủa cảm, hy sinh và việc làm hữu hiệu, có chất lượng là điều kiện, phương tiện, khí giới để cạnh tranh thành công. Giữa nhiều cửa tiệm buôn bán, giữa nhiều xí nghiệp sản xuất, giữa nhiều công ty dịch vụ, người ta đều có quyền và phải nỗ lực cạnh tranh, vì đó là luật tự nhiên, luật xã hội, luật lao động, khi ai nấy đều muốn sản phẩm của mình tốt hơn sản phẩm của người khác, dịch vụ của mình làm vui lòng khách hàng  hơn dịch vụ của công ty bạn. Có như thế con người mới tiến bộ, kinh tế mới phát triển, quốc gia mới phú cường.

Khi hiểu đúng cạnh tranh là cuộc thi đua lành mạnh, nghiã là mọi người đều được kêu gọi cố gắng để thành công hơn những người khác, xí nghiệp được nhắc nhở sản xuất sản phẩm có chất lượng hơn các xí nghiệp bạn với tinh thần cầu tiến, và lương thiện, cạnh tranh sẽ không còn là cuộc chiến tranh tương tàn, khi anh em, bạn bè, đồng nghiệp tìm cách đánh sụp cơ đồ, sự nghiệp của nhau cách tàn nhẫn, bằng những thủ đọan đê tiện ; cạnh tranh sẽ không bị xếp vào danh sách cuộc chiến  không đội trời chung giữa những người làm chung một ngành nghề, chủ trương chung một đường lối, khi không ngại xuống tay làm “tan gia bại sản” của nhau ; cạnh tranh sẽ không cho phép chiến tranh can thiệp với những chiến thuật, chiến lược tàn bạo, những vũ khí giết người, bởi chiến tranh không là cạnh tranh, khi chiến tranh đòi máu xương, thì cạnh tranh cậy nhờ trí tuệ, tìm đến ý chí  phấn đấu, hy sinh và dựa vào tinh thần hăng say làm việc.

Tóm lại, cạnh tranh là đòi hỏi tốt đẹp, điều kiện cần thiết, và việc làm chính đáng trong cuộc sống mà ai cũng phải cố gắng thực hiện, nếu muốn thành công hơn người. Đây là cuộc thi đua, phấn đấu đúng nghiã nhân văn cao qúy, khi đem hết khả năng, tài trí và nỗ lực của mình để xây dựng tương lai bản thân, và đóng góp vào sự phát triển của quê hương, đất nước, cũng như  hạnh phúc của cả nhân loại. Cạnh tranh khi ấy sẽ không vẩn đục ý nghĩ thù hận, ganh ghét, không vướng víu thủ đọan phi nhân, không tanh dơ mùi máu xương bạo lực, không nhơ nhớp những cáo trạng vu khống gian ác, hồ đồ, chỉ vì muốn diệt cho bằng được đối phương để  thành đạt, phải bước lên xác người khác để tiến thân khi đồng hoá cạnh tranh với chiến tranh và hăng say lao mình vào những cạnh tranh bất chính, không lành mạnh.     

Một xã hội mà cạnh tranh không lành mạnh, khi người ta lầm tưởng cạnh tranh là chiến tranh, thi đua là đấu đá, phấn đấu là hạ gục, tiêu diệt, thì diệt vong sẽ là tai hoạ không thể tránh. Vì thế, để con người sống bình an, xã hội chan hòa hạnh phúc, chúng ta phải cùng nhau phát huy nền văn hoá cạnh tranh lành mạnh, để đẩy lui não trạng “thương trường là chiến trường”, não trạng đã làm rạn nứt nền móng nhân ái, lương thiện của nhiều thế hệ, và hệ lụy của hiện tượng rạn nứt ấy vẫn còn rất nặng nề trong cuộc sống hằng ngày của chúng ta.

Ước mong thế hệ trẻ hôm nay ý thức giá trị và ý nghiã đích thực của văn hoá cạnh tranh lành mạnh để cuộc sống ngày càng thăng tiến cho hạnh phúc của mọi người.

Jorathe Nắng Tím