TƯƠNG QUAN TÂM – SINH LÝ NƠI EM BÉ

Thân xác là tiếng nói của tâm hồn; nói cách khác, thân xác biểu lộ những gì tâm hồn muốn nói, nên cơn đau của bao tử chưa hẳn chỉ thuần là cơn đau của thân xác mà  có thể là cơn đau của cả  tâm hồn. Người mang tâm sự buồn là người mang thân xác rã rời, mệt mỏi, bần thần, chán sống. Cõi lòng tan nát kéo theo thân xác nát tan vì con người gồm thân xác và tâm hồn.

Một cách nôm na, ta gọi sinh lý là thân xác và tâm lý là tâm hồn. Sinh lý là những sinh hoạt thấy được trên thân xác, tâm lý là những sinh hoạt tuy có thực nhưng không thấy được như đam mê, tình cảm, mặc cảm, ý chí, tình yêu…

Em bé của chúng ta cũng là con người, nên sinh hoạt tâm sinh lý của em cũng theo những định luật bình thường của con người; nghiã là sinh lý ảnh hưởng tâm lý và ngược lại tâm lý cũng góp phần làm thay đổi sinh lý. Chỉ khác một điều: em bé không diễn tả như người lớn, nên cha mẹ phải bỏ công phỏng đoán, tìm tòi.

Một vài hiện tượng sinh lý thường gặp nơi em bé :

1.   Khóc nhè, dỗ hoài không nín :

Em “Gà con” khóc có thể vì đói, khát hay mới tè trong tã; cũng có thể em đau bụng hay khó chịu vì không ngủ đẫy giấc. Với các em 3, 4, 5 tuổi, khóc nhè có thể vì mẹ đã không chú ý đến em, hoặc em có cảm tưởng bị mẹ bỏ rơi, không còn thương em nữa khi mẹ quan tâm đặc biệt đến anh “Beo”. Em khóc cũng có thể sáng nay em lười đi nhà trẻ, muốn ở nhà chơi với bà ngoại, vì ở nhà trẻ có một bạn hay ghẹo, giành dựt đồ chơi và hay cào mặt bé.

Khi bé Gà Con khóc nhè như vậy, mẹ đừng nóng giận la rầy, nhưng điềm tĩnh lắng nghe và đặt cho bé những câu hỏi như : “Mẹ không thương bé hả ? Không có đâu, Mẹ thương bé mà…; Ai ghẹo bé ? Mẹ sẽ nói bạn không được ghẹo bé nữa…”. Những câu hỏi có tính giải toả những ấm ức không nói được của  bé sẽ làm bé nguôi ngoai và không khóc nhè nữa.

2.   Em bé thích sờ cu, vạch mông trước mặt người khác :

Em làm như vậy là vì chưa phân biệt được sự khác biệt giữa riêng tư và công cộng, giữa những gì phải giữ kín cho riêng mình và những gì có thể khoe với người khác. Nhiều em đã bắt chước những gì đã thấy trên truyền hình và làm lại một cách rất vô tư. Khoa phân tâm có khuynh hướng cắt nghiã hiện tượng trên theo Libido của Sigmund Freud. Người viết không hoàn toàn ủng hộ lối cắt nghiã dưới ảnh hưởng hoàn toàn của Libido này, vì cho  rằng em bé chưa phân biệt được sự khác biệt và công dụng riêng biệt của các bộ phận trên thân thể, nên em chưa phải  chịu sức ép của tính dục như Freud chủ trương.

Thực ra, hành động sờ cu, vạch mông trước mặt người khác của em bé chỉ là những hành động tự nhiên, bình thường, không nên đặt thành vấn đề. Vấn đề cần đặt là đừng gieo mặc cảm tội lỗi cho em khi giận dữ trách mắng : “Đừng sờ cu như vậy, dơ lắm ! Đừng vạch mông như thế, bẩn vô cùng !”. Với em cu hay mông cũng như đầu, mắt, bụng, tay chân. Bây giờ người lớn bảo cu dơ, mông bẩn, em mới biết chúng bẩn và sẽ ghi nhận hình ảnh dơ bẩn của cu, mông  trong tâm trí em. Sự việc này  tạo một mặc cảm khó phai sau này trong đời sống tình dục khi em khám phá ra công dụng của các phần tế nhị trên thân thể.

Gieo mặc cảm là việc làm rất vô tình của cha mẹ khi con cái có những cử chỉ, thái độ “không bình thường”. Đừng quên rằng quả quyết điều gì trước mặt các em là in sâu hình ảnh ấy trong tâm não các em. Nếu là hình ảnh đẹp, kết qủa sẽ tích cực; nhưng nếu là hình ảnh xấu, hậu qủa sau này sẽ rất tiêu cực. Điều cha mẹ nên làm trong trường hợp này là nhẹ nhàng cắt nghiã cho em bé : “Con sẽ đẹp hơn nhiều khi không sờ cu, vạch mông trước mặt người khác” mà không cần “chú giải” dài dòng. Với thời gian, em bé sẽ tự khám phá mình đẹp thực, và lời mẹ dặn là đúng.

3.   Em bé hay giận dữ bất thường:

Có những em bé năng động nhưng hay giận dữ. Khi giận dữ, em bỏ ăn, bỏ ngủ, tiêu tiểu không đúng giờ, đúng cữ. Đây là dấu hiệu của tình trạng tâm lý căng thẳng như sợ phải xa cách người thân, sợ mất bạn, sợ đối thủ, sợ thất bại…Tuy còn bé, nhưng em đã cảm được nỗi sợ mất mát và thất bại, nên khi có đe doạ, em thu mình vào vỏ ốc “hoảng sợ và giận dữ”. Với những em bé này, tốt hơn cả là tạo cho em một không gian rộng, đầy đủ tiện nghi, thóang mát để mang lại cho em bầu khí thư giãn thực sự. Trong bầu khí này, em sẽ có những ý nghĩ tích cực, những hình ảnh tươi sáng giúp cho vô thức của em tìm lại trạng thái an toàn. Có nhiều cơn hoảng sợ phát sinh từ cái nhìn và thái độ thiếu thiện cảm của người lớn. Một em bé bị người lớn đe dọa hay trừng phạt là một em bé bị khủng hoảng tâm lý trầm trọng. Hậu qủa “vô hình”, không ai hay biết, nhưng phân tâm học khẳng định: đây là những vết nứt có thể làm nghiêng ngôi nhà tâm lý. Nguời viết đã chứng kiến trường hợp em bé mỗi lần cha mẹ dẫn vào thang máy là hét lên hoảng hốt. Trấn an, dỗ dành thế nào em cũng không chịu vào, và không ai hiểu tại sao em đã không dám vào thang máy suốt thời gian 11 năm. Mãi đến năm 13 tuổi, em mới không còn sợ. Sau một thời gian dài tìm hiểu, gia đình mới biết: năm 1 tuổi, em đã bị ông chú  bỏ vào thang máy một mình, vì em cứ khóc đòi mẹ. Và từ đó, hình ảnh thang máy đã trở thành hình ảnh vô cùng khủng khiếp trong em. Ông chú đã làm em sợ bằng một hình phạt được xếp vào loại “phi nhân”, hình phạt “nhốt vào thang máy một em bé một tuổi” là một việc làm không thể chấp nhận đã làm tổn thương nặng nề tâm lý  còn non nớt của em. Đây cũng là kinh nghiệm cần được các bậc phụ huynh ghi nhận để tránh gửi con cho những người vô trách nhiệm, không đủ kiến thức tâm lý, không trưởng thành và nhất là không có những đức tính cần thiết như kiên nhẫn, chịu đựng. Trao con cho những người này là “giao trứng cho ác” mà hậu qủa tâm lý trên con sẽ tai hại khó lường.

Trên đây là tóm lược hết sức giản đơn  một vài hiện tượng thường gặp nơi trẻ em, để nói lên tương quan mật thiết giữa hai sinh hoạt sinh lý và tâm lý. Tương quan này chặt chẽ và phản ảnh trung thực tình trạng thực tế. Nắm vững nguyên tăc tương quan, cha mẹ sẽ không vội vã kết luận với những quan sát đơn thuần trên thân thể, mà còn nhìn sâu hơn, xa hơn vào sinh hoạt tâm lý để tìm ra căn nguyên, gốc rễ của vấn đề.

Ý thức mối giây liên lạc giữa thân xác và tâm hồn, cha mẹ sẽ nhìn em bé là một toàn phần cần được hiểu biết để có thể giúp em vượt qua những khó khăn mà em chưa tự mình diễn tả được.

Công trình nuôi nấng, giáo dục con cái là công trình trường kỳ và khó khăn đòi hỏi cha mẹ một trình độ sư phạm nào đó. Như người thầy, cha mẹ sẽ hướng dẫn con đi qua tuổi thơ dưới bầu trời nhiều sao sáng, những vì sao lấp lánh tình yêu của mẹ, hy sinh của cha, và hồn nhiên, trong trắng của tuổi thơ thiên thần.