TẤT CẢ LÀ ANH EM VỚI NHAU

 

Tông Huấn Fratelli Tutti “Tất cả là anh em” của Đức Thánh Cha Phanxicô, được ký ngày 3, tháng 10, năm 2020 dựa trên Tin Mừng Matthêu : “Phần anh em thì đừng để ai gọi mình là ‘ráp-bi’, nghiã là thầy, vì anh em chỉ có một thầy ; còn tất cả anh em đều là anh em với nhau. Anh em cũng đừng gọi ai dưới đất này là cha của anh em, vì anh em chỉ có một Cha là Cha trên trời. Anh em cũng đừng để ai gọi mình là người lãnh đạo, vì anh em chỉ có một vị lãnh đạo là Đức Kitô. Trong anh em, người làm lớn hơn cả, phải làm người phục vụ anh em” (Mt 23,8-11).

Đây là Tông Huấn đề cập đến tình huynh đệ và tình bạn hữu đăt trên nền tảng Tin Mừng của Đức Giêsu, được coi như phương thức cần thiết để xây dựng một thế giới  công bằng, hoà bình và hạnh phúc hơn, với nỗ lực của mọi người, mọi quốc gia, dân tộc, vì thế giới là một gia đình.

Tông Huấn trình bầy hiện trạng của một thế giới khép kín, một “văn hoá xây tường”, một chính sách thương trường lợi nhuận, một chủ nghiã phân biệt, bất bình đẳng, và nêu ra những bế tắc là hậu qủa không thể tránh, và hình ảnh người Samari nhân hậu trong Tin Mừng Luca được nêu cao như tấm gương đem lại niềm hy vọng cho thế giới đang đánh mất dần giá trị huynh đệ và vô cảm trước đau khổ, quẫn bách, thử thách của anh em.

Người viết không có ý đi sâu vào Tông Huấn, mà  chỉ dừng lại ở đọan Tin Mừng, ở đó, Đức Thánh Cha đã chọn tựa đề cho Tông Huấn, và mang đến cho Tông Huấn một tinh thần.

Đọan Tin Mừng nằm trong bối cảnh “Đức Giêsu khiển trách những kinh sư và người Pharisêu” về lối sống thích làm cha thiên hạ, và thái độ kiêu căng, trịch thượng, phô trương, khoe khoang kệch cỡm, đạo đức giả, nói mà không làm, thích được mọi nguời trọng vọng, khúm núm thưa bẩm, nhất là “được thiên hạ gọi là ráp-bi” của các ông (x. Mt 23,1-7).

Đọan Tin Mừng còn được coi như tiền đề dẫn vào một chuỗi dài những lời khiển trách nặng nề : “Khốn cho các ngươi, hỡi kinh sư và người Pharisêu giả hình!”, mà Đức Giêsu đã thẳng thẳn, nghiêm khắc lên án thành phần chức sắc tôn giáo lúc bấy giờ (x. Mt 23,13-36).  

Qủa thực, chưa có khi nào Đức Giêsu đã nặng lời với ai như đã nặng lời với  những kinh sư và người Pharisêu mà Tin Mừng Matthêu đã kể lại. Điều này nói lên mức độ nặng nề của tội kiêu căng và lối sống “đè đầu” người khác, nhất là người khác ấy lại là những người nghèo hèn, yếu đuối, cô thân cô thế, không được ai bảo vệ, che chở.

Chính vì thế, đọan Tin Mừng đã mang giá trị của một kết luận, đồng thời đề ra một đường lối mới cho mọi người. Kết luận đó là : chúng ta có chung Thiên Chúa là Cha, là Thầy ở trên trời, và tất cả chúng ta là anh em với nhau. Đường lối mới là chúng ta không được đối xử với nhau như chủ với tớ, như vua chúa với quần thần, như lãnh tụ với bầy tôi, như “cha chú” với lính lác, thuộc hạ. Trái lại, vì tất cả đều là anh em chung một Cha, một Thầy, nên tất cả phải yêu thương, phục vụ nhau trong khiêm tốn của tình huynh đệ, bởi phần thưởng, cũng như hình phạt cho tất cả đã được Cha trên trời quy định theo nguyên tắc, tiêu chuẩn : “Ai tôn mình lên, sẽ bị hạ xuống ; còn ai hạ mình xuống, sẽ được tôn lên” (Mt 23,12).

Khi đọc đọan Tin Mừng trên, nhiều người thở dài, chép miệng, đưa mắt nhìn nhau như thầm bảo : “Chúa trách, Chúa mắng, Chúa dậy, nhưng có ai làm đâu”, vì tình trạng tiêu cực mà Chúa lên án vẫn tồn tại từ hơn hai ngàn năm nay, và ngày càng  lan rộng đến độ chẳng ai còn muốn quan tâm, và coi như chuyện bình thường, không việc gì phải ầm ĩ, kẻo “làm phiền hàng xóm”,… để rồi rơi vào một tình thế “chẳng đặng đừng” là tìm cách cắt nghiã, chú giải sao cho nhẹ nhàng, bớt căng thẳng, tránh gây chấn động…

Nhưng không vì thế mà chúng ta được phép tránh né vấn đề, khi lương tâm Kitô hữu mời gọi chúng ta đặt mình trước đòi hỏi của Đức Giêsu, cũng như lời nhắc nhở của Đức Thánh Cha, bằng truy tìm sâu sa  hơn ý nghiã của sứ điệp : “Tất cả là anh em với nhau” :

1.   Chúng ta là anh em với nhau trong Đức Giêsu :

Vì  Đức Giêsu đã xuống thế làm người giữa chúng ta trong cương vị “Con Một của Chúa Cha”, nên chúng ta được là em của Đức Giêsu, bởi chúng ta có chung  một  Cha với Ngài. Nói cách khác, nhờ Đức Giêsu đã làm người trong tương quan Cha - Con với Chúa Cha, mà loài người chúng ta được hạnh phúc đi vào tương quan Anh - Em với Đức Giêsu, Ngôi Lời Thiên Chúa.

Như thế, Thiên Chúa Cha không chỉ ban cho loài người Đấng Cứu Độ, mà còn ban cho mỗi người một Người Anh lớn, tên là Giêsu, như lời thánh vịnh : “Người sẽ thưa với Ta : Ngài chính là Thân Phụ… Phần Ta, Ta sẽ đặt Người làm Trưởng Tử cao cả hơn vua chúa trần gian” (TV 88,27-28). “Thật vậy, có bao giờ Thiên Chúa đã phán cùng vị thiên thần nào : Con là Con của Cha, ngày hôm nay Cha đã sinh ra Con hoặc là: Ta sẽ là Cha Người, và chính Người sẽ là Con Ta. Khi đưa Trưởng Tử vào thế giới loài người, Thiên Chúa lại nói : Mọi thiên thần của Thiên Chúa phải thờ lậy Người” (Dt 1,5-6).    

Chính Đức Giêsu cũng khẳng định : “Ai thi hành ý muốn của Cha tôi, Đấng ngự trên trời, người ấy là anh chị em tôi...” (Mt 12,50). “Thật vậy, Đấng thánh hoá là Đức Giêsu, và những ai được thánh hoá đều do một nguồn gốc. Vì thế, Người đã không hổ thẹn gọi họ là anh em, khi nói : Con nguyện sẽ loan truyền danh Chúa cho anh em tất cả được hay, và trong đại hội dân Ngài, con xin dâng tiến một bài tán dương” (Dt 2,11-12), và những ai Thiên Chúa “đã biết từ trước, thì Người đã tiền định cho họ nên đồng hình đồng dạng với Con của Người, để Con của Người làm trưởng tử giữa một đàn em đông đúc” (Rm 8,30).   

2.   Chúng ta là anh em với nhau vì là chi thể của một Thân Thể duy nhất :

Tự nhận mình là người Kitô hữu, là đạo dòng, đạo gốc, chức sắc, mà không sống với người khác như anh em thì qủa là một thiếu sót lớn, nếu không muốn nói là phản Tin Mừng, vì Tin Mừng không chủ trương chọn ra một số “siêu nhân” để cai trị đa số phàm nhân, không cổ xúy, ủng hộ một Giáo Hội nặng nề vì giai cấp, chức tước, thứ bậc, hay bỏ phiếu cho một đường lối cai trị kiểu vua chúa thời phong kiến, nhưng Tin Mừng là Đức Giêsu, Đấng đến thế gian với sứ vụ “phục vụ và hiến dâng mạng sống làm giá cứu chuộc muôn người” (Mt 20,28), và Ngài đã hoàn thành sứ vụ đó khi giang tay chết trên Thánh Giá để trở nên Của Lễ chuộc tội nhân loại.

Vì thế, dù có nguỵ biện thế nào, lắt léo giải thích làm sao, dẫn giải dài dòng đến đâu đi nữa, chúng ta cũng phải trở về với chính Đức Giêsu là Tin Mừng để chân nhận : làm người Kitô hữu không phải để làm cha thiên hạ ; làm môn đệ Đức Giêsu không phải để thống trị thiên hạ, bắt thiên hạ phục dịch, hầu hạ mình, nhưng làm người có đạo để trở thành người tôi tớ phục vụ anh em như Đức Giêsu đã “mặc lấy thân nô lệ, trở nên giống phàm nhân, sống như người trần thế. Người lại còn hạ mình, vâng lời cho đến nỗi bằng lòng chịu chết, chết trên cây thập tự” (Pl 2,7-8) ; đi theo Đức Giêsu không phải để cai trị kiểu các lãnh tụ thế gian, nhưng  để noi gương và cùng Ngài qùy xuống rửa chân cho anh em, và sẵn sàng làm người nhỏ nhất để phục vụ mọi người.

Trước những bon chen, đấu đá tìm chỗ đứng, chỗ ngồi, vinh danh, vinh dự trong Giáo Hội ở buổi đầu, thánh Phaolô đã lấy hình ảnh Thân Thể để khuyên dậy các tín hữu đón nhận nhau như anh em và sống tình huynh đệ trong Đức Giêsu là Đầu của Thân thể mầu nhiệm là Giáo Hội : “Ví như thân thể người ta chỉ là một, nhưng lại có nhiều bộ phận, mà các bộ phận của thân thể tuy nhiều, nhưng vẫn là một thân thể, thì Đức Kitô cũng vậy” (1 Cr 12,12). Nghiã là một khi đã thuộc về Đức Giêsu, trở thành người Kitô hữu, chúng ta phải ăn ở “hiệp thông, hiệp nhất” với mọi người như các chi thể, các bộ phận của cùng một thân thể. Các chi thể, bộ phận ấy tuy làm những nhiệm vụ khác nhau, ở những vị trí khác nhau, nhưng  liên đới chặt chẽ, ảnh hưởng trên nhau, “không có chia rẽ trong thân thể, trái lại, các bộ phận đều lo lắng cho nhau. Nếu một bộ phận nào đau, thì mọi bộ phận cũng đau. Nếu một bộ phận nào được vẻ vang, thì mọi bộ phận cũng vui chung” (1 Cr 12,25-26).

Những thái độ “ích kỷ, đi riêng, tiêu lòn, ăn mảnh, co cụm, cục bộ” trong đời sống đạo sẽ giống như chi thể ngang ngược, kiêu căng nào đó nghĩ mình có thể tồn tại mà không cần đến các chi thể khác. Đó là những thái độ tiêu cực, có hại cho “hiệp thông, hiệp nhất” là bản chất của người Kitô hữu. 

3.   Chúng ta là anh em với mọi người, qua sứ vụ loan báo Tin Mừng :  

Thiên Chúa không chỉ tạo dựng và cứu chuộc riêng một cá nhân, một nhóm, một thành phần, hay một giai cấp nào, nhưng tạo dựng loài người, và cứu chuộc mọi người. Tin Mừng cứu độ của Đức Giêsu cũng không của riêng ai, nhưng cho mọi người, được loan báo cho muôn dân, mọi nơi, mọi thời như lệnh lên đường của Đức Giêsu : “Anh em hãy đi và làm cho muôn dân trở thành môn đệ, làm phép rửa cho họ nhân danh Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần, dậy bảo họ tuân giữ mọi điều Thầy đã truyền cho anh em” (Mt 28,19).

Khi sai các môn đệ đi rao giảng Tin Mừng, Đức Giêsu đã truyền cho các ông dậy bảo muôn dân tất cả những gì các ông đã lãnh nhận từ Ngài, nghiã là chia sẻ với mọi người tất cả những gì các ông đã thấy, đã nghe, đã học, đã trải nghiệm, đã nhận lãnh ở Đức Giêsu, và làm cho họ trở nên môn đệ của Ngài như các ông đang là môn đệ.

Nói cách khác, khi loan báo Tin Mừng và làm cho muôn dân đón nhận Đức Giêsu, chúng ta không giữ lại cho mình bất cứ sự gì đã nhận được từ Đức Giêsu, vì tất cả là hồng ân được ban “nhưng không”, nên cũng phải được cho đi “nhưng không”, khi chia sẻ tất cả với mọi người, vì người được loan báo Tin Mừng thông dự quyền trở thành môn đệ như người loan báo, và người được rao giảng cũng “đồng vị, đồng đẳng” trong cung lòng Thiên Chúa như người rao giảng. Điều đó nói lên ý muốn của Đức Giêsu là chúng ta phải đến với mọi người như anh em, cư xử với mọi người trong tình huynh đệ để chia sẻ, mà không bố thí, để hiệp thông mà không áp đặt, để đồng hành mà không khống chế, ép buộc.

Một lý do khác nữa, đó là  tình yêu thương dành cho anh em đồng loại được Thiên Chúa dùng làm thước đo lòng yêu mến Ngài (x. Mt 22,34-40).

Thực vậy, với người đồng đạo, chúng ta là anh em vì chung “một đức tin, một phép rửa, một Thiên Chúa là Cha”, và với người không cùng đạo, chúng ta cũng là anh em với họ, vì chúng ta được sai đến với họ để làm cho họ trở thành môn đệ, nghiã là chúng ta đã là anh em với họ trong sứ vụ và trong niềm hy vọng sẽ được chung “một đức tin, một phép rửa, một Thiên Chúa là Cha”. Vì thế tâm tình và thái độ chúng ta cần phải có với cả người đồng đạo và người khác đạo là tâm tình và thái độ huynh đệ chân thành, tôn trọng, chia sẻ : Huynh đệ chân thành để không coi ai như thù địch, trái lại, nâng đỡ, “khuyên bảo như anh em” (2 Tx 3,15) ; chân thành huynh đệ để củng cố đức tin của anh em mình nên vững mạnh (x. Lc 22,32) ; huynh đệ tôn trọng để không coi thường, khinh miệt, làm tổn thương nhau, “nhưng gớm ghét điều dữ, tha thiết với điều lành, thương mến nhau với tình huynh đệ, coi người khác trọng hơn mình” (Rm 12,9-10) ; huynh đệ chia sẻ để “vui với ai mừng vui, khóc với ai đang khổ sầu” (Rm 12,14).  

Có được tinh thần huynh đệ, tình nghiã anh em, chúng ta sẽ không còn đặt nặng chuyện xưng hô thế nào cho phải phép, vì chuyện xưng hô có phải phép hay không hoàn toàn tùy thuộc vào tinh thần, tâm tình, và thái độ chúng ta có với nhau, đó là tinh thần huynh đệ như Thiên Chúa muốn, là tâm tình anh em của Tin Mừng, là thái độ tôn trọng, cảm thông, chia sẻ như Chúa dậy.

Bởi nếu có tinh thần huynh đệ, thì dù có gọi nhau thế nào, xưng hô với nhau làm sao, chúng ta vẫn không ra ngoài tâm tình của những người con cùng một Cha trên trời ; nếu có tình nghiã anh em, thì người được gọi là cha, hay kẻ được gọi là con cũng vẫn hạnh phúc trong tình yêu của những người môn đệ cùng một đức tin ; nếu đối xử với nhau chân tình như chi thể của một thân thể, thì anh cũng như em, tất cả đều tràn đầy niềm vui bởi được chia sẻ cùng một tấm bánh, một hành trình đức ái, một sứ vụ loan báo Tin Mừng, một vinh dự làm chứng Đức Giêsu.

Jorathe Nắng Tím