TƯƠNG QUAN TÂM – SINH LÝ NƠI EM BÉ

Thân xác là tiếng nói của tâm hồn; nói cách khác, thân xác biểu lộ những gì tâm hồn muốn nói, nên cơn đau của bao tử chưa hẳn chỉ thuần là cơn đau của thân xác mà  có thể là cơn đau của cả  tâm hồn. Người mang tâm sự buồn là người mang thân xác rã rời, mệt mỏi, bần thần, chán sống. Cõi lòng tan nát kéo theo thân xác nát tan vì con người gồm thân xác và tâm hồn.

Một cách nôm na, ta gọi sinh lý là thân xác và tâm lý là tâm hồn. Sinh lý là những sinh hoạt thấy được trên thân xác, tâm lý là những sinh hoạt tuy có thực nhưng không thấy được như đam mê, tình cảm, mặc cảm, ý chí, tình yêu…

Em bé của chúng ta cũng là con người, nên sinh hoạt tâm sinh lý của em cũng theo những định luật bình thường của con người; nghiã là sinh lý ảnh hưởng tâm lý và ngược lại tâm lý cũng góp phần làm thay đổi sinh lý. Chỉ khác một điều: em bé không diễn tả như người lớn, nên cha mẹ phải bỏ công phỏng đoán, tìm tòi.

Một vài hiện tượng sinh lý thường gặp nơi em bé :

1.   Khóc nhè, dỗ hoài không nín :

Em “Gà con” khóc có thể vì đói, khát hay mới tè trong tã; cũng có thể em đau bụng hay khó chịu vì không ngủ đẫy giấc. Với các em 3, 4, 5 tuổi, khóc nhè có thể vì mẹ đã không chú ý đến em, hoặc em có cảm tưởng bị mẹ bỏ rơi, không còn thương em nữa khi mẹ quan tâm đặc biệt đến anh “Beo”. Em khóc cũng có thể sáng nay em lười đi nhà trẻ, muốn ở nhà chơi với bà ngoại, vì ở nhà trẻ có một bạn hay ghẹo, giành dựt đồ chơi và hay cào mặt bé.

Khi bé Gà Con khóc nhè như vậy, mẹ đừng nóng giận la rầy, nhưng điềm tĩnh lắng nghe và đặt cho bé những câu hỏi như : “Mẹ không thương bé hả ? Không có đâu, Mẹ thương bé mà…; Ai ghẹo bé ? Mẹ sẽ nói bạn không được ghẹo bé nữa…”. Những câu hỏi có tính giải toả những ấm ức không nói được của  bé sẽ làm bé nguôi ngoai và không khóc nhè nữa.

2.   Em bé thích sờ cu, vạch mông trước mặt người khác :

Em làm như vậy là vì chưa phân biệt được sự khác biệt giữa riêng tư và công cộng, giữa những gì phải giữ kín cho riêng mình và những gì có thể khoe với người khác. Nhiều em đã bắt chước những gì đã thấy trên truyền hình và làm lại một cách rất vô tư. Khoa phân tâm có khuynh hướng cắt nghiã hiện tượng trên theo Libido của Sigmund Freud. Người viết không hoàn toàn ủng hộ lối cắt nghiã dưới ảnh hưởng hoàn toàn của Libido này, vì cho  rằng em bé chưa phân biệt được sự khác biệt và công dụng riêng biệt của các bộ phận trên thân thể, nên em chưa phải  chịu sức ép của tính dục như Freud chủ trương.

Thực ra, hành động sờ cu, vạch mông trước mặt người khác của em bé chỉ là những hành động tự nhiên, bình thường, không nên đặt thành vấn đề. Vấn đề cần đặt là đừng gieo mặc cảm tội lỗi cho em khi giận dữ trách mắng : “Đừng sờ cu như vậy, dơ lắm ! Đừng vạch mông như thế, bẩn vô cùng !”. Với em cu hay mông cũng như đầu, mắt, bụng, tay chân. Bây giờ người lớn bảo cu dơ, mông bẩn, em mới biết chúng bẩn và sẽ ghi nhận hình ảnh dơ bẩn của cu, mông  trong tâm trí em. Sự việc này  tạo một mặc cảm khó phai sau này trong đời sống tình dục khi em khám phá ra công dụng của các phần tế nhị trên thân thể.

Gieo mặc cảm là việc làm rất vô tình của cha mẹ khi con cái có những cử chỉ, thái độ “không bình thường”. Đừng quên rằng quả quyết điều gì trước mặt các em là in sâu hình ảnh ấy trong tâm não các em. Nếu là hình ảnh đẹp, kết qủa sẽ tích cực; nhưng nếu là hình ảnh xấu, hậu qủa sau này sẽ rất tiêu cực. Điều cha mẹ nên làm trong trường hợp này là nhẹ nhàng cắt nghiã cho em bé : “Con sẽ đẹp hơn nhiều khi không sờ cu, vạch mông trước mặt người khác” mà không cần “chú giải” dài dòng. Với thời gian, em bé sẽ tự khám phá mình đẹp thực, và lời mẹ dặn là đúng.

3.   Em bé hay giận dữ bất thường:

Có những em bé năng động nhưng hay giận dữ. Khi giận dữ, em bỏ ăn, bỏ ngủ, tiêu tiểu không đúng giờ, đúng cữ. Đây là dấu hiệu của tình trạng tâm lý căng thẳng như sợ phải xa cách người thân, sợ mất bạn, sợ đối thủ, sợ thất bại…Tuy còn bé, nhưng em đã cảm được nỗi sợ mất mát và thất bại, nên khi có đe doạ, em thu mình vào vỏ ốc “hoảng sợ và giận dữ”. Với những em bé này, tốt hơn cả là tạo cho em một không gian rộng, đầy đủ tiện nghi, thóang mát để mang lại cho em bầu khí thư giãn thực sự. Trong bầu khí này, em sẽ có những ý nghĩ tích cực, những hình ảnh tươi sáng giúp cho vô thức của em tìm lại trạng thái an toàn. Có nhiều cơn hoảng sợ phát sinh từ cái nhìn và thái độ thiếu thiện cảm của người lớn. Một em bé bị người lớn đe dọa hay trừng phạt là một em bé bị khủng hoảng tâm lý trầm trọng. Hậu qủa “vô hình”, không ai hay biết, nhưng phân tâm học khẳng định: đây là những vết nứt có thể làm nghiêng ngôi nhà tâm lý. Nguời viết đã chứng kiến trường hợp em bé mỗi lần cha mẹ dẫn vào thang máy là hét lên hoảng hốt. Trấn an, dỗ dành thế nào em cũng không chịu vào, và không ai hiểu tại sao em đã không dám vào thang máy suốt thời gian 11 năm. Mãi đến năm 13 tuổi, em mới không còn sợ. Sau một thời gian dài tìm hiểu, gia đình mới biết: năm 1 tuổi, em đã bị ông chú  bỏ vào thang máy một mình, vì em cứ khóc đòi mẹ. Và từ đó, hình ảnh thang máy đã trở thành hình ảnh vô cùng khủng khiếp trong em. Ông chú đã làm em sợ bằng một hình phạt được xếp vào loại “phi nhân”, hình phạt “nhốt vào thang máy một em bé một tuổi” là một việc làm không thể chấp nhận đã làm tổn thương nặng nề tâm lý  còn non nớt của em. Đây cũng là kinh nghiệm cần được các bậc phụ huynh ghi nhận để tránh gửi con cho những người vô trách nhiệm, không đủ kiến thức tâm lý, không trưởng thành và nhất là không có những đức tính cần thiết như kiên nhẫn, chịu đựng. Trao con cho những người này là “giao trứng cho ác” mà hậu qủa tâm lý trên con sẽ tai hại khó lường.

Trên đây là tóm lược hết sức giản đơn  một vài hiện tượng thường gặp nơi trẻ em, để nói lên tương quan mật thiết giữa hai sinh hoạt sinh lý và tâm lý. Tương quan này chặt chẽ và phản ảnh trung thực tình trạng thực tế. Nắm vững nguyên tăc tương quan, cha mẹ sẽ không vội vã kết luận với những quan sát đơn thuần trên thân thể, mà còn nhìn sâu hơn, xa hơn vào sinh hoạt tâm lý để tìm ra căn nguyên, gốc rễ của vấn đề.

Ý thức mối giây liên lạc giữa thân xác và tâm hồn, cha mẹ sẽ nhìn em bé là một toàn phần cần được hiểu biết để có thể giúp em vượt qua những khó khăn mà em chưa tự mình diễn tả được.

Công trình nuôi nấng, giáo dục con cái là công trình trường kỳ và khó khăn đòi hỏi cha mẹ một trình độ sư phạm nào đó. Như người thầy, cha mẹ sẽ hướng dẫn con đi qua tuổi thơ dưới bầu trời nhiều sao sáng, những vì sao lấp lánh tình yêu của mẹ, hy sinh của cha, và hồn nhiên, trong trắng của tuổi thơ thiên thần.                

LỄ THÁNH TÂM CHÚA

Chúng ta có thể nói: Kitô giáo là đạo của Trái Tim, vì Đấng sáng lập  là Thiên Chúa Tình yêu, giáo lý là “yêu mến”, giới răn là “yêu thương nhau như Thiên Chúa đã yêu thương”, và con đường phải đi để đến đích Thiên Đàng là con đường đức ái: cho kẻ đói ăn, cho kẻ rách rưới ăn mặc, cho khách lạ trú chân, chăm sóc kẻ đau ốm, thăm nuôi kẻ tù đầy, dậy dỗ kẻ ngu muội, an ủi kẻ âu lo, nâng đỡ người thất vọng, che chở người cô thế, bênh vực người thấp cổ bé miệng, cứu giúp người sa cơ thất thế, xót thương tội nhân yếu đuối, cùng đường… (x. Mt 25,31-46), nên lễ kính Thánh Tâm Chúa là lễ mừng Thiên Chúa Tình Yêu, là đại lễ của toàn thể những người mang Trái Tim Đức Giêsu trong cuộc đời và cùng đi theo Đức Giêsu, Đấng đã hiến mạng sống vì yêu thương nhân loại đến cùng trên “đường tình” đến với mọi người, không trừ ai, kể cả đối phương, kẻ thù.   

Khi nói đến Tình Yêu, người ta cảm thấy lâng lâng niềm hạnh phúc, vì tình yêu không làm sợ hãi, bởi tình yêu không đe dọa, nhưng bênh vực, che chở; tình yêu không áp bức, nhưng đằm thắm âu yếm, nâng niu; tình yêu không ích kỷ, lợi dụng, nhưng vị tha, dâng hiến; tình yêu không phá hoại, hủy diệt, nhưng xây dựng, ban sự sống; tình yêu không dữ dằn, hung bạo, nhưng khiêm tốn, hiền lành; tình yêu  không so đo, tính toán, nhưng chia sẻ quảng đại, tình yêu không kiêu căng thống trị, nhưng phục vụ quên mình vì người yêu, và hy sinh chính mình cho hạnh phúc của đối tượng.

Cũng vậy, hình ảnh lôi cuốn nhất là trái tim, vì trái tim là cơ năng của tình yêu và sự sống, nên khi yêu ai, ta nghe trái tim xôn xao, rạo rực; khi nhớ ai, ta thổn thức, quay quắt, bâng khuâng; khi mất người ta thương, tim ta nhức nhối, quặn đau như vỡ toang, nát vụn. Trái tim cũng là tổng hành dinh điều phối hoạt động của toàn thân, nên khi trái tim trong sáng, an bình, ta sống hồn nhiên,hạnh phúc, nhưng khi trái tim vẩn đục ganh ghét, hận thù, sinh hoạt đời sống trở nên u ám, nặng nề.

Ở trái tim có một sự thật quan trọng, đó là tình yêu đích thực lại rất kín đáo, tình yêu chân chất thường rất đơn sơ, tình yêu chung thủy chẳng bao giờ to tiếng ồn ào. Vì thế tình yêu chân chính, trung thành, sâu đậm ít được nhận ra, và những trái tim yêu thương nồng nàn, tha thiết, sâu lắng thường không được nhiều người để ý, lưu tâm. Đó là lý do, những tình yêu lớn thường chỉ gặp được ở những con người bé nhỏ, và những trái tim vĩ đại thường có mặt nơi những con người “tầm thường, hèn mọn”, vì ở những con người bé mọn này, tình yêu mới có thể đạt đến độ trong suốt, tinh ròng, bởi tình yêu của họ không bị danh vọng, của cải làm thoái hoá biến thành phương tiện cho tham vọng, trái tim không biến thái thành công cụ để thực hiện những mục tiêu không phải là tình yêu.

Đức Giêsu, Thiên Chúa của Tình Yêu trong Tin Mừng Mátthêu đã công nhận Tình Yêu Thiên Chúa được mặc khải nơi những người bé nhỏ, hèn mọn này: “Lậy Cha là Chúa Tể trời đất, con xin ngợi khen Cha vì Cha đã giấu không cho bậc khôn ngoan, thông thái biết những điều này, nhưng lại mặc khải cho những người bé mọn” (Mt 11,25), bởi ngoài Tình Yêu là chính mình, Thiên Chúa đã không mặc khải bất cứ điều gì, nói cách khác, toàn thể chân lý được Đức Giêsu mặc khải đều là Tình Yêu, như thánh Gioan đã khẳng định: “Thiên Chúa yêu thế gian đến nỗi đã ban Con Một, để ai tin vào Con của Người thì khỏi phải chết, nhưng được sống muôn đời” (Ga 3,16), “vì Thiên Chúa là Tình Yêu” (1 Ga 4,8).

Khi công nhận Tình Yêu được mặc khải nơi những người bé mọn, Đức Giêsu cũng không giấu diếm những vất vả, cơ cực họ phải chịu vì sống Tình Yêu, những  sầu thương, ô nhục chất nặng đôi vai họ phải gánh vác vì trung thành với Tình Yêu được Thiên Chúa trao ban, bởi họ đã khóc vì yêu tha nhân, đã sầu buồn vì thấy anh em bất hạnh, đã bận tâm nặng lòng vì lo cho người khác ra khỏi bế tắc, đường cùng, đã chịu mất danh thơm tiếng tốt, vì thương xót thi ân, đã thiệt thòi, mất mát vì hiến thân làm con vật tế thân để chữa lỗi, chạy tội cho đồng loại. Và Đức Giêsu đã không quên khích lệ, nâng đỡ họ: “Tất cả những ai đang vất vả mang gánh nặng nề, hãy đến cùng tôi, tôi sẽ cho nghỉ ngơi bồi dưỡng” (Mt 11,28).

Điểm đặc biệt ở đây là Ngài đã dậy những người đã đi theo Ngài để phải “mang gánh nặng yêu thương”, những trái tim yêu thương như Ngài để phải chịu nhiều  phiền phức, liên lụy bí quyết của Thiên Chúa yêu thương, đó là: “Anh em hãy mang lấy ách của tôi và học với tôi, vì tôi có lòng hiền hậu và khiêm nhường. Tâm hồn anh em sẽ được nghỉ ngơi bồi dưỡng. Vì ách tôi êm ái, và gánh tôi nhẹ nhàng” (Mt 11,29-30).

Thực vậy, bí quyết tình yêu của Đức Giêsu, Thiên Chúa yêu thương là hiền hậu và khiêm nhường khi yêu thương, dâng hiến; hiền hậu và khiêm nhường khi trái tim yêu thương tan nát vì bị phản bội; hiền hậu và khiêm nhường khi tình yêu  “chết cho người mình yêu” bị người yêu phủ nhận; hiền hậu và khiêm nhường khi trái tim rướm máu vì bạc nghiã, vô ơn của người mình thương, bởi chỉ có bí quyết của “Thiên Chúa làm người” đã dầy kinh nghiệm đau khổ trong tình yêu, đã chết bởi tay những người mình yêu mới làm cho trái tim đau khổ vì yêu thương được nghỉ ngơi, bồi dưỡng; chỉ bí quyết của Đấng đã yêu thương đến cùng và chấp nhận chết để xoá tội, chuộc tội những người đã tra tay đóng đinh mình mới có thể chữa lành và làm nguôi ngoai những tâm hồn bị vùi giập, nghiền nát vì yêu thương, phục vụ.

Thực vậy, không  tình yêu nào không hy sinh, không trái tim biết cảm thương nào  thoát cảnh đọan trường, nên yêu là đau khổ, yêu là mang ách nghiệt ngã, tang thương, và oằn vai với gánh nặng nề, để  rồi chỉ còn một nơi an nghỉ, bồi dưỡng, chỉ còn một chốn nương náu, được chữa lành, ủi an, đó là Trái Tim của Đức Giêsu, Thiên Chúa Tình Yêu, Trái Tim của Thiên Chúa hiền hậu, khiêm nhường, Trái Tim của Chúa Cha giầu lòng xót thương, Trái Tim của Thiên Chúa yêu thương vô cùng và đến cùng những tâm hồn tuy yếu đuối, bất xứng nhưng luôn vững lòng trông cậy ở Thiên Chúa là Tình Yêu, và từng bước “khiêm nhường, hiền lành” đi theo Đức Giêsu trên đường Tình Yêu đến với Chúa Cha và mọi người.

Vâng người Kitô hữu là người mang Trái Tim của Đức Giêsu. Chính Trái Tim yêu thương của Thiên Chúa làm cho chúng ta được “sống sự sống của Đức Giêsu,Thiên Chúa”, như thánh Phaolô đã chia sẻ: “Tôi sống, nhưng không còn phải là tôi sống, mà là Đức Kitô sống trong tôi” (Gl 2,20). Cũng nhờ Trái Tim Thiên Chúa ban Tình Yêu và Sự Sống ấy, mà chúng ta được “nên hoàn hảo” và “được mạnh dạn trong ngày phán xét” (1 Ga 4,17).   

Jorathe Nắng Tím