“SỐNG VỚI”

https://www.youtube.com/watch?v=e_JtPnvr9XM
Sống là “sống với” vì ngay khi vào đời, con người đã sống với nhau, sống với những người khác đang sống cùng thời đại, bởi không ai có thể sống một mình tách biệt, đơn độc, mà không cần đến người khác để tồn tại và phát triển, vì con người là sinh vật xã hội, có nhu cầu sống chung, ở cùng.

Nhưng sống chung, ở cùng chưa hẳn đã là “sống với”, bởi “sống với” không chỉ là chung nhà, cùng xóm, chung mâm, cùng bàn, chung đường, cùng ngõ, mà còn là  chung lời chung tiếng, cùng một tấm lòng, chung nhịp đập của cùng một trái tim tình người.

Thực tế chứng minh điều trên khi ở cùng nhà mà như người xa lạ của cặp vợ chồng những ngày sát bờ vực thẳm đổ vỡ, chia tay. Họ tuy chung mái nhà, cùng một tổ ấm, nhưng không còn “sống với” khi trái tim im lìm, căng thẳng, lạnh lùng, xa vắng, hờ hững, dửng dưng. “Bà con láng giềng” cùng xóm, nhưng thực tế vẫn “trăm năm cô đơn”, hoang vắng, khi không ai nói với ai một lời, không ai rảnh rỗi chia sẻ buồn vui, nên có chung thôn, cùng xóm, chung đường, cùng ngõ người ta vẫn không “sống với” nhau, vì con tim còn e dè, khép kín, chưa thông thoáng, cởi mở. Bạn cùng lớp, cùng trường, cùng công ty, cùng xí nghiệp, tuy chung thầy, chung khoá, chung công tác, chung trách nhiệm, nhưng có khi mạnh ai nấy sống, thấy nhau hằng ngày vẫn là ngừơi dưng, mỗi người một góc nhỏ, mỗi người “một góc trời”, chưa một lần “sống với”.

Như thế “sống với” không chỉ là sống bên nhau, sống gần nhau, sống có nhau, nhưng trên hết và trước hết phải là sống trong mối tương quan đích thực của lòng nhân ái, sống niềm vui gặp gỡ giữa hai con người có “tình người” cho nhau, sống hạnh phúc liên đới của hai tâm hồn vừa cho đi vừa đón nhận, sống niềm thương nỗi nhớ của trái tim biết chạnh lòng, và thương cảm, đồng cảm với nhau trong gian truân, thử thách.

Nói tóm lại, “sống với” hệ tại ở tấm lòng người ta cho nhau khi sống chung, sống cùng, sống bên nhau ; “sống với” chỉ xuất hiện khi sống có tình, và “sống với” chỉ thực sự là “sống với” khi lẽ sống là yêu thương.

Sở dĩ người ta chỉ thực sự sống với nhau, trọn vẹn sống với nhau và sống với nhau hạnh phúc khi yêu thương nhau, bởi chỉ với tình yêu, người mới  gặp được người, con người mới gặp được nhau, bởi duy nhất tình yêu mới có khả năng đưa được người này vào nguồn cội và bản chất sâu sa của người kia, chỉ tình người mới có sức biến “cái khác” dễ ghét, dễ sợ nơi “người khác” thành “dễ thương, dễ yêu, dễ cưng” cho mình. Và chỉ với gặp gỡ trong nhiệm mầu của tình yêu này, con người mới đạt được khát vọng thầm kín, sâu thẳm của đời mình là “hạnh phúc yêu và được yêu”, bởi từ lẽ sống đến ý nghiã cuộc sống và cùng đích của đời sống, tất cả đều được đan dệt, hình thành và triển nở với tình yêu và cho tình yêu.

Vì tình yêu tiên thiên là lẽ sống, tình người sâu thẳm là nguồn sống, lòng nhân ái là sức sống mãnh liệt, và bác ái, vị tha cho đời người ý nghiã cao đẹp, chưa kể đến định mệnh đời đời của con người cũng sẽ được đánh giá, quyết định trên nền tảng và với thước đo tình yêu, nên tháo gỡ tình yêu khỏi công việc, con người sẽ chỉ còn là người máy trong một hãng sản xuất ; cởi bỏ trái tim ra khỏi sinh hoạt đời thường, đời sống con ngừơi sẽ buồn tẻ, vô vị, vô nghiã ; lấy đi tình người khỏi mọi tình huống, hoàn cảnh, con người sẽ đánh mất chính mình và giá trị cuộc sống làm người, bởi ra khỏi tình người, ở ngoài tình yêu, cắt bỏ trái tim, giết chết tâm hồn, con người không còn điểm chung gặp gỡ, không còn khả thể gặp gỡ, không còn động cơ đi tìm gặp gỡ là bước chân thứ nhất và quan trọng nhất đi vào đời “sống với”.

Là điểm chung để gặp gỡ, vì tình yêu là mẫu số chung mầu nhiệm của nhân loại, khi ai cũng biết yêu, có khả năng yêu, và hạnh phúc khi yêu và được yêu ; là điểm gặp gỡ tuyệt vời, vì tình yêu là ngôn ngữ chung của nhân loại, để mọi người hiểu nhau khi mở lòng cho nhau, và tận cùng chia sẻ, cảm thông khi trái tim được yêu thương nối kết.

Vì thế, con người chỉ đạt được hạnh phúc đích thực và viên mãn khi gặp được “người khác” trong tình yêu, “người khác” mà hằng ngày thấy mặt trong sở làm, ngay đầu ngõ, đối diện nhà, ở sát bên nhưng vẫn xa lạ, khô khan, lạt lẽo ; “người khác”, tuy cùng vùng miền, cùng trình độ, cùng đẳng cấp, kể cả cùng là đồng chí, nhưng sao vẫn thấy xa xôi, nghi ngại, gượng ép ; “người khác” tuy đồng trang lứa, cùng hoàn cảnh, nhưng sao vẫn phải dè chừng, đề phòng, tự vệ ; “người khác” tuy hàng tuần “chén chú chén tôi” rôm rả nói cười trong cơn say túy lúy, nhưng sao vẫn sượng sùng, giữ kẽ.

Qủa thực, khi con người không gặp được nhau ở tình yêu, tình người, lòng  nhân ái, vị tha, là điểm gặp cần thiết và bảo đảm, thì mãi mãi con người không thể hạnh phúc trong kiếp sống làm người, chỉ vì kiếp sống ấy tiên thiên đã đòi tình yêu phải là lẽ sống, tình yêu mới đem lại hạnh phúc, giá trị, ý nghiã đời người, và tình yêu mới thực là cùng đích của đời người.

Nhưng thế nào là “sống với” khi để tình yêu, tình người, lòng nhân ái được tham chiếu, tham dự trong sinh hoạt của xã hội loài người ?

Vì tình yêu đòi nhập cuộc, đòi đi vào con người sống động, đi vào đời người đang sống, đi vào từng đường gân thớ thịt của từng người, nên tình yêu có những bước đi rất cụ thể, chính xác, thiết thực, và kiên định :

1.   Bước thứ nhất của tình yêu trên hành trình “sống với” được cụ thể bằng tiên phong đến với người khác, qua thái độ kính trọng, cảm thông, và những lời chào thăm, chúc mừng, cám ơn, xin lỗi xuất phát từ tấm lòng.

Thực vậy, có lẽ vì hình dung  tình yêu bao la, mông lung do qúa vĩ đại, mà nhiều khi chúng ta đã bỏ lỡ những cơ hội cụ thể trong đời thường để gặp gỡ người chung quanh ; cũng có thể vì nhát gan, nên ta đã không dám liều mạng tiên phong làm người thứ nhất nở một nụ cười thân thiện, nói một lời chào thăm lịch sự, thân ái, hay gửi đến người khác một tâm tình yêu mến, ngưỡng mộ.

Với những việc làm cụ thể xuất phát từ tình người này, người người sẽ xích lại gần nhau hơn, đưa nhau về gặp gỡ đích thực là niềm vui của đời người được “sống với”.

2.   Bước thứ hai của tình yêu trên đường tìm về gặp gỡ phải thiết thực trên hai điểm nhấn : Bao dung và Quảng đại.

a.   Bao dung khi phải phân định, phán xét  theo nguyên tắc “không lấy tội nặng nhất, lỗi lớn nhất của người bị khiển trách  làm chuẩn mực định lượng hình phạt”, nhưng căn cứ vào  lỗi nhẹ nhất, tội ít nặng hơn cả, vì lòng bao dung  cho phép hiểu rằng : lỗi nặng, tội lớn chỉ là yếu đuối bất ngờ, sai phạm đột xuất, lầm lỗi nhất thời luôn đáng thứ tha.

b.   Quảng đại khi khen thưởng theo nguyên tắc “chọn thành qủa lớn nhất, đức tính nổi trội, và công trình nhiều công sức hơn cả” của đương sự.

3.   Bước thứ ba để tình yêu bền bỉ trước sóng gió là nhẫn nại chịu đựng :

Vì ai cũng là người khác đối với ta, nên không ai giống ta, cũng như không ai giống ai. Cái khác ở mỗi người tuy có làm cuộc sống thêm phong phú, đa diện, đa sắc, nhưng cũng là nguyên nhân gây nhiều trái ý, bực dọc, mâu thuẫn, đối kháng, và làm các tương quan, liên đới trở nên căng thẳng. 

 Đối diện với thách đố này, có người tìm cô tịch, thanh vắng để tránh đụng chạm ; có người chủ trương giữ khoảng cách  và áp dụng chiến thuật : không biết, không nghe, không thấy ; người khác xem tha nhân như thù địch, và cẩn mật thủ thân, đề phòng, dè dặt.

Mỗi người đều cho mình có lý khi chọn lựa. Vấn đề ở đây là hạnh phúc có đạt được trong những chọn lựa này hay không ? Thực ra, “sống với” là nhu cầu tiềm tàng  và âm ỉ thúc bách trong mỗi người, nên khi không được thoả mãn, con người không  hạnh phúc, vì phương án được chọn  không phù hợp với đòi hỏi của nhu cầu. Chính vì “sống với” là nhu cầu thiết yếu của con người và chỉ khi nhu cầu thiết yếu, căn bản được đáp ứng, con người mới đạt hạnh phúc viên mãn, nên bất cứ chủ trương, phương thức sống nào loại bỏ nhu cầu “sống với” sẽ đều thất bại và thất sách trong nỗ lực tìm kiếm hạnh phúc.

Vẫn biết tình yêu để tồn tại trong tương quan giữa những con người nhiều khác biệt luôn đòi nhẫn nại chịu đựng, nhưng sự nhẫn nại chịu đựng trong tình yêu không mang dáng dấp của hình phạt hay số phận nghiệt ngã, mà mang dấu ấn của tình yêu đích thực khi hy sinh chính mình cho người mình yêu, bởi tình yêu không thể thiếu hy sinh, nếu không sẽ chỉ là thứ tình qua đêm, qua đường, bông đùa, giả dối nào đó.   

4.   Bước thứ tư của tình yêu dẫn đến hạnh phúc “sống với” mọi người là kiên định trong lòng biết ơn :

Biết ơn là nét đẹp cao qúy cuả người đạo đức, có nhân văn, là hoa thơm trái ngọt cho đời, là niềm hãnh diện chung của cả nhân loại, nên chỉ người thiếu văn hoá mới vô ơn ; chỉ người thiếu khôn ngoan mới vô ơn, vì biết ơn là nguồn vui vô tận, khi biết mình được người khác yêu thương và nhớ đến, bởi có yêu thương, người ban ơn mới làm ơn cho ta, có được ở trong trái tim của người thi ân, ta mới nhận được ân sâu nghiã nặng của họ ; và sau cùng chỉ người vô đạo đức mới vô ơn, vì biết ơn là nền tảng của lòng nhân ái, bổn phận đạo đức căn bản của con người.

Người vô ơn không phải vì không biết ơn đã nhận, nhưng thường vì muốn xoá tên người biết quá khứ không như ý của mình, cái quá khứ cần được giấu kín, ém nhẹm, thay thế, sửa đổi, đánh bóng, mạ vàng khi thời đã đến, khi công danh đã đạt, bởi không mấy người thành công hôm nay còn muốn giữ lại qúa khứ thất bại hôm qua ; bởi chẳng ai “công thành danh toại” lúc này lại tìm về hình ảnh nghèo hèn, túng bấn, cơ cùng năm xưa ; bởi phần đông “áo gấm về làng”, “vinh quy bái tổ” đều muốn xóa sạch cuốn phim kỷ niệm có hình ảnh cơ hàn thời ở trọ, phải nhờ cậy mọi người, phải nương náu đủ nơi, và tồn tại được là nhờ lòng tốt của nhiều người.  

Vì thế, cái tâm lý của người chịu ơn rất phức tạp : vừa biết mình mang ơn, vừa muốn quên ơn người, muốn quên vì sợ hơn vì ghét : sợ quá khứ chiụ ơn bị người ban ơn tiết lộ, sợ cái yếu, cái dở của thuở hàn vi bị thiên hạ xâm xoi, coi thường. Chính cái sợ vô lý này đã thúc đẩy ngừơi ta đi nhanh đến vô ơn, và không ngại xóa tên người đã làm ơn cho mình.

Bên cạnh đó là tính kiêu căng, thần tượng “cái tôi” cố hữu, để khi còn yếu thì “nín thở qua sông”, khi bần hàn thì khiêm nhu, hiền hậu để được giúp đỡ, nhưng khi vừa “có lông có cánh” là oang oác huyênh hoang : “ta làm nên tất cả, tất cả là do ta, và ta đã chẳng nhờ ai để có hôm nay”.

Sau cùng, người vô ơn thường ru ngủ lương tâm mình bằng luận điệu ấu trĩ, với mục đích giảm thiểu đến mức tối đa giá trị của ơn nghiã và lòng tốt của ngừơi thi ân, khi cho rằng : “không giúp mình, ông ta cũng giúp người khác” hoặc “bà ta giúp mình để tạo ảnh hưởng, uy tín cá nhân đó thôi”, để một khi lương tâm đã bị “buà mê thuốc lú”, người vô ơn sẽ tự do và trân tráo phủ nhận tình yêu, lòng tốt của người ban ơn đã dành riêng cho mình.

Thực vậy, “biết ơn” là điều phải làm, là bổn phận không thể bỏ qua của người chịu ơn, mặc dù không người thi ân chân chính nào đòi được biết ơn, trả ơn, đền ơn, hay đáp nghiã. Trong câu chuyện ơn nghiã, người làm ơn hầu hết quên ơn mình đã làm, có khi quên cả người mình đã làm ơn để lòng được nhẹ, tâm được an, đôi tay được thông thoáng, hầu được tiếp tục rộng mở, thi ơn.

Cũng trong câu chuyện ơn nghiã, khác với người thi ơn, người thụ ơn phải biết ơn, dù biết ơn không có nghiã sẽ trả được ơn, nhưng vì là bổn phận đạo đức, nên đã nhận ơn tất phải biết ơn đã nhận, và đáp trả bằng tâm tình yêu mến thâm sâu.

Trên đây là bốn bước cần thiết trên hành trình tìm hạnh phúc “sống với”. Những bước chân có khi nối tiếp, có khi đồng hành, đồng nhịp tạo nên cuộc sống yêu thương hài hoà, khi những con người “khác” chung nhau một điểm gặp dưới nhiều danh xưng khác nhau :  tình yêu, tình người, lòng nhân ái.

Ước gì thế giới loài người với đủ thứ mặt nạ, mặt chìm, mặt nổi, mặt trong, mặt ngoài làm chúng ta mệt mỏi, chán chường, sợ hãi, hoang mang sẽ biến thành thế giới rạng rỡ tình người trên từng khuôn mặt, tươi thắm nhân ái trên từng bờ môi, ngời sáng yêu thương trên từng khoé mắt và mọi người nhận ra nhau qua dung nhan tuyệt vời của tình yêu đồng loại, gặp gỡ nhau ở điểm hẹn Bác ái, Vị tha, và cùng nhau xây dựng nền văn minh tình yêu và sự sống để mọi người được hạnh phúc trong niềm vui gặp gỡ và “sống với” anh em mình.

Jorathe Nắng Tím