VĂN HOÁ CAO THƯỢNG

Khi nói “quốc gia văn minh”, “con người có văn hoá”, “khu phố văn hoá”, “đơn vị văn hoá”, “đất nước ngàn năm văn vật” hay “việc làm có tính nhân văn”, người ta hiểu ngay đó là quốc gia phát triển, con người tử tế, đơn vị đoàn kết, khu phố không tệ đoan xã hội, và việc làm tốt đẹp, nhân ái. Như thế, tất cả những gì được gọi là văn minh, văn hoá, văn vật, nhân văn, cũng như văn chương, văn nghệ đều là những gì  được đề cao và trân trọng, bởi nó tốt đẹp và góp phần xây dựng hạnh phúc của con người. Và đương nhiên, sẽ không có cái gọi là “văn hoá đồi trụy”, vì văn hoá thì tốt đẹp, đồi trụy thì xấu xa, nên cả hai không thể sánh vai đồng hành ; cũng như không thể quan niệm những cụm từ tự thân mâu thuẫn như “văn hoá bê tha, văn hoá ngáo đá, văn hoá nói dóc, văn hoá chôm chiả, văn hoá lường gạt, văn hoá sở khanh, văn hoá bạo hành …”.

Vì con người luôn cầu tiến, phát triển để mỗi ngày hạnh phúc hơn, nên xã hội loài người không dừng lại một chỗ, không chôn chân ở một điểm, nhưng tiến mãi, để từ một xã hội thiếu thốn, chật vật vì chậm tiến đến một xã hội văn minh với đầy đủ tiện nghi phục vụ đời sống.

Vì con người không đơn độc, nhưng “sống chung, sống với” và làm thành gia đình, xã hội, quốc gia, thế giới, nên các tương quan rất cần thiết được cải thiện, để cuộc sống chung không là một gánh nặng phải chịu đựng nhau, nhưng là niềm vui cùng nhau chung hưởng khi tư duy, chọn lựa, cũng như thái độ ứng xử, và lối sống thường ngày thấm nhuần một nền văn hoá xứng hợp nhân phẩm và đạo đức làm người.

Do đó, ở đâu, và thời nào, xã hội loài người luôn nhắm đến một cuộc sống văn minh, gồm những con người có văn hoá để đạt hạnh phúc tối đa trong sinh hoạt.    

Bên cạnh văn hoá lương thiện, văn hoá xin lỗi, văn hoá cám ơn, văn hoá dễ thương, văn hoá thân thiện, văn hoá cạnh tranh lành mạnh, mà người viết đã hân hạnh chia sẻ với Bạn, nay xin gửi đến Bạn những suy tư về một văn hoá khác, cũng không kém phần quan trọng, đó là văn hoá cao thượng.

Văn hoá cao thượng hệ tại ở cái nhìn lớn rộng, khác cái nhìn ngắn ngủi, chật hẹp của kẻ tiểu nhân. Người có cái nhìn lớn rộng sẽ không ti tiện, nhỏ mọn, chấp nhất người khác những chuyện “không đâu”, cũng không bới móc, “vạch lá tìm sâu”, khai thác những khiếm khuyết của người khác đến độ gay gắt, tàn bạo, càng không “bé xé ra to”, trầm trọng một cách lố bịch và ấu trĩ một sự việc không quan trọng, nhất là không thổi phồng với ác tâm, ác ý một sự kiện mà bản chất không có gì  đáng nói.

Ở người không văn hoá cao thượng, chúng ta gặp được lý do của những tư duy gò bó, ghì trói, khép chặt, bởi họ luôn đặt mình ở tình trạng báo động, đề phòng, thủ thân trước người khác, vì sợ mất những gì đang có, đang là. Nói cách khác, họ là những con người cực kỳ ích kỷ đang ra sức bảo vệ “cái tôi” và “những gì của tôi”. Khác với người có văn hoá cao thượng với khối óc trải xa, và trái tim mở rộng, nên đón nhận được tất cả, bao dung được tất cả, đồng hành được với tất cả.

Văn hoá cao thượng đặt nền móng trên tinh thần trách nhiệm của “đại nhân, quân tử” biết mình có trách nhiệm trên cuộc sống hạnh phúc của mọi người cùng sống. Bậc đại nhân, quân tử không những ý thức mình có trách nhiệm với người khác một khi đã nhập cuộc vào đời, mà còn đem hết tâm lực thực hiện cho bằng được ước muốn đem lại hạnh phúc đó. Chính vì biết mình có trách nhiệm, mà người có văn hoá cao thượng không thấp, không hèn để thù dai, thù vặt ; không đê tiện, đốn mạt để “ném đá giấu tay, xúi chó bụi rậm”, nhưng cư xử xứng đáng danh phận của bậc đại nhân, trượng phu, trưởng thượng cao qúy, với tài cao, đức trọng, trí lớn, tâm sâu.    

Sở dĩ người có văn hoá cao thượng ý thức trách nhiệm của mình với cộng đồng xã hội, vì họ không ích kỷ, nhỏ mọn, nhưng biết rằng : bất cứ ai sống trong cuộc đời đều phải mang trên vai trách nhiệm đem lại hạnh phúc cho người cùng sống, khi xác tín : niềm vui của người khác chính là niềm vui của tôi, sự sống của người khác cũng là sự sống của tôi, và hạnh phúc của tôi gắn liền với hạnh phúc của mọi người, nên những thiếu sót, lầm lỗi, yếu kém ở người khác không bao giờ là cớ cho tôi trù dập họ, trái lại, là lý do để tôi cảm thương, nâng đỡ, che chở, đóng góp xây dựng, cải thiện. 

Văn hoá cao thượng còn hướng đến những gì tích cực, như hình ảnh của người ở tầm cao và luôn hướng thượng, nên những đấu đá vặt vãnh, những bắt lỗi nhỏ nhặt, những phiền trách ấu trĩ, những đòn thù trẻ con đều là những điều làm cho người có văn hoá cao thượng  kinh tởm, gớm ghiếc và tìm cách tránh xa. Họ không như những tiểu nhân khi có chút quyền trong tay thì trả thù xưa, rửa hận cũ, hay như những người đầu óc đặc sệt thành kiến, ích kỷ hở ra là khẩn trương kết luận, là nghiêm trọng kết án những sai sót nhỏ nhoi của người khác, mà không bao giờ tìm cho người khác một con đường tốt hơn, một lối thoát an toàn, một hạnh phúc trong tầm tay.

Và quan trọng hơn cả là người có văn hoá cao thượng dám lắng nghe và chấp nhận những ý kiến trái ngược ý mình, cũng như trân trọng và đón nhận một cách lương thiện Chân - Thiện - Mỹ ở người khác, trong tôn giáo, và chủ thuyết khác với tôn giáo, chủ thuyết mình theo. Với họ, không có biên giới, vùng cấm của Chân - Thiện - Mỹ, và mọi người đều có quyền và trách nhiệm đóng góp những gì chân thực, tốt đẹp cho hạnh phúc chung của mọi người. 

Sau cùng, người có văn hoá cao thượng là người đặc biệt có lòng bao dung, khi không ân oán sòng phẳng, không “mắt đền mắt, răng đền răng”, nợ máu phải trả bằng máu. Trái lại, tâm hồn cao thượng luôn cảm thông, thương xót, bằng cách tìm cho kỳ được những lý lẽ để tha thứ, ân xá, khoan hồng. Văn hoá cao thượng, vì thế, vượt xa những tầm thường của ganh ghét, tị hiềm, đố kỵ, hận thù, ích kỷ, nhỏ nhen trong cuộc sống. Nhờ thế, đời người được thắm tươi niềm vui sống.

Thực vậy, văn hoá cao thượng làm cho cuộc sống chung trở nên nhẹ nhàng, đơn giản, bình an và không ngừng thăng tiến, khi không ai nhỏ nhen chấp nhất những chuyện nhỏ cần phải bỏ qua và quên đi ; khi mọi người tìm ở nhau những điểm mạnh, điểm tốt để khuyến khích, động viên nhau làm tốt hơn, sống đẹp hơn ; khi người người cùng chung tầm nhìn xa và cao, với tinh thần hợp tác lạc quan, tích cực. Nền văn hoá cao thượng còn giúp mỗi người dễ dàng buông bỏ những bất đồng nhỏ nhặt, những mâu thuẫn cỏn con khó tránh trong đời sống thường ngày, để tình người, tình gia đình, tình bạn hữu không vì thế mà rạn nứt, đổ vỡ, gây bất hạnh cho cuộc sống mà đáng lý ra phải hạnh phúc và hạnh phúc dồi dào.

Nhìn vào cuộc sống hôm nay, chúng ta không khỏi buồn khi thấy các bậc hiền nhân, quân tử cao qúy, các bậc đại nhân, trượng phu cao thượng  xem ra ngày càng thưa thớt, có thể các vị  đã trở thành “loài người qúy hiếm”, hoặc chính các vị không còn muốn xuất hiện trong một xã hội mà cao thượng bị coi là “dở hơi, thần kinh, lạc hậu”, và đám người “ti tiện, đê hèn, láu cá, ích kỷ” lại được phần đông thiên hạ nâng lên hàng “thức thời, biết sống, khôn ngoan”.

Ước mơ một đất nước có nhiều con người được trang bị văn hoá cao thượng để người người, nhà nhà, từ làng quê đến tỉnh thành, khắp nơi rực rỡ những ánh mắt cao thượng, những lời nói cao thượng, những việc làm cao thượng đem lại “tình thân cao thượng” rạng ngời, là điều kiện không thể thiếu của niềm vui đồng hành trên đường đời, và hạnh phúc “cùng chung nhau cuộc sống”.

Jorathe Nắng Tím