TÌNH NHỚ

Trịnh Công Sơn viết “Tình Nhớ” như viết thay mỗi người nỗi nhớ khó nguôi ngoai những cuộc tình đã qua trong đời. Ký ức như một máy chụp, đã chụp vào phim thì mãi mãi vẫn còn đó. Phim nhựa có thể xóa, tiêu hủy, nhưng những thước phim tình trong ký ức đời người là những thước phim đời đời, chẳng bao giờ có thể phôi pha, nhạt mầu.

Càng muốn quên lại càng nhung nhớ. Đó là lời than thở thầm kín của nhiều trái tim khi ký ức gợi nhớ những hình ảnh yêu thương đã qua trong đời. Đã có bao nhiêu ân tình hằn sâu da thịt, bao nhiêu nụ cười, nước mắt đã đỏ thắm làn da, bao nhiêu âu yếm, cưng chiều đã tô xanh mầu mắt và bao nhiêu ray rứt, tiếc nuối, hối hận đã cay đắng những bờ môi.. Qủa là không đếm hết được những kỷ niệm yêu thương của một thời, của nhiều thời trong đời của một người.

Muốn quên nhưng chẳng quên được. Tâm sự kín đáo của nhiều con tim không sao quên được bóng hình người xưa của một thời dấu ái. Thời gian tưởng sẽ là liều thuốc quên thần diệu. Không gian biền biệt tưởng sẽ chia cách tâm hồn, nào ngờ ký ức vẫn cứ ngạo nghễ và hình bóng vẫn mồn một sống động. Dường như người ta có thể quên nhiều chuyện, nhưng riêng chuyện tình thì ít ai có thể quên. Chẳng thế mà hồn ai cũng bâng khuâng một nỗi nhớ người xưa khi trời trở lạnh, cũng xôn xao một kỷ niệm khi lá vàng gọi thu, cũng mênh mang một cảm xúc khi sương đêm nhẹ rơi làm ướt tóc. Nỗi nhớ, niềm đau càng dạt dào, chất ngất hơn, đôi lúc phải nghẹn ngào, nức nở khi khổ đau, bất hạnh tràn ngập, xâm chiếm hiện tại. Tình xưa, người xưa những lúc này trở về như vũ bão từ đỉnh núi, vực sâu, từ đồng bằng, cao nguyên, từ thôn xưa, xóm cũ, từ đất xa xứ lạ. Và nỗi nhớ cứ miên man, se thắt tim gan, làm mê mê tỉnh tỉnh…

Nhớ là một khả năng tâm lý. Ký ức là cơ năng ghi nhận và lưu trữ. Biến cố, sự kiện, nhân vật càng gây ấn tượng, càng được ghi sâu, chụp rõ, lưu trữ lâu dài. Tình cảm càng vũ bão, cảm xúc càng mãnh liệt thì hình ảnh của đối tượng càng được khắc sâu và bảo tồn. Yêu càng nhiều càng khó quên, yêu càng sâu càng khó gột xóa, mà tình yêu có mấy khi không sâu, không đặm, không tha thiết?

Trước ngày lên xe hoa về nhà chồng, người con gái thường nhớ về những cuộc tình xưa với những người tình đã một thời chia sẻ yêu thương. Dù ở mức độ khác nhau, nhưng không một bóng hình đã đi qua trong đời bị quên lãng… Chú rể cũng không khác hơn, ngày cưới vợ cũng là lúc chàng nhớ lại những mảnh tình đã chắp vai. Có những mảnh tình đẹp, mảnh tình không đẹp, nhưng đã là tình là chàng nhớ như những mảng da thịt trên thân thể để xao xuyến, xót xa, nhung nhớ, tiếc nuối, giận hờn.Tạo Hoá cho con người ký ức, không những để nhớ mà còn để tự phản tỉnh và tự hoàn thiện.

Tự phản tỉnh qua ký ức là thấy rõ mình và tư cách của mình. Có những cuộc tình ở đó ta là người đẹp, vì sống đẹp, chơi đẹp, cư xử đẹp. Cũng có nhiều cuộc tình khác, ta đã là người xấu, xấu vì thiếu tư cách, thiếu đạo đức, thiếu phẩm hạnh. Nhớ và nhận ra mình xấu hay đẹp là kết quả của ký ức phản tỉnh, nhờ đó ta nhận diện mình chính xác hơn.

Tự phản tỉnh cũng chính là tự phán xét, phân xử. Hành động xấu phát sinh tình cảm hối tiếc, ân hận. Hành động tốt mang lại bình an, mãn nguyện. Khi hình bóng cũ trở về, ta cũng phải xuất hiện, dù nhiều khi không muốn, với hình bóng ấy để gặp lại chính mình, để phải buồn hay vui, quay quắt, ray rứt hay thanh thản, an bình tùy theo ta đã xấu hay đẹp, đã trọn tình hay phụ tình, đã ăn ở dễ thương hay bạc bẽo. Như thế, ân tình không dễ quên, vì ân tình là một món nợ, nợ tiền bạc còn mong trả, nợ tình biết đến kiếp nào mới thanh toán xong. Hơn một món nợ, ân tình gắn liền với lương tâm, một thứ toà án sâu thẳm riêng tư, nhưng nghiêm khắc hơn tất cả mọi thứ toà án khác. Nó hiện diện ngay trong ta, nên ta không thể lẩn trốn, tránh mặt. Nó thấy mọị ngõ ngách âm u của tâm hồn, đọc được mọi ý nghĩ và thẳng thắn gọi tên, chỉ mặt đến độ trắng trợn, tàn nhẫn. Và ta hiểu tại sao ký ức đôi lần đã làm ta sợ, vì ký ức đã hợp đồng với tiếng nói của lương tâm mỗi khi trở mình, gợi nhớ, nhắc nhở. Vì thế không phải ai cũng can đảm đối diện với ký ức và ai cũng thanh thản rong chơi với tình nhớ.

Tự phản tình, tự phán xét, phân xử, ký ức cũng thúc đẩy tự hoàn thiện. Hoàn thiện được hiểu là trở nên tốt hơn, sáng suốt hơn, trong sáng, nhân bản hơn. Có biết bao lỗi lầm trong quá khứ, bao sai sót, vấp ngã trên đường tình hôm qua. Chưa hẳn vì đường tình nhiều gai góc, chông gai, hiểm trở cho bằng vì ích kỷ, lợi dụng, tham lam, tầm thường, yếu đuối của chính ta đã làm đuờng tình thành "đường đi không đến", thành ngõ cụt, đường chông gai, cạm bẫy. Chưa chắc cuộc tình tự nó đã trắc trở, khó khăn, nhưng vì ta đã đạo diễn cho cuộc tình phải khó khăn để người tình phải chết, phải bỏ cuộc, phải suy yếu, kiệt lực. Và có thể những người tình của "tình nhớ" ấy tuy đã hết tình, hết mình với ta nhưng đến một lúc đành buông tay đầu hàng, ngậm ngùi rút lui trước thủ đoạn tinh vi và ác độc của ta khi ta chỉ lợi dụng tối đa, đào mỏ triệt để mà không muốn nhận vào bất cứ trách nhiệm nào trong cuộc tình.

Có nhiều điều, nhiều vùng tối của những cuộc tình xưa cần được làm sáng tỏ. Dù muốn dù không, ký ức cũng cứ tuân hành lệnh của lương tâm mà thong thả, ung dung gọi ta về vùng quá khứ để tuần tự trả lời những vấn nạn mà chỉ một mình ta biết và có thể trả lời thoả đáng.

Đối diện với tình nhớ, người ta có nhiều thái độ khác nhau. Có thể là tránh né, nếu tình nhớ nhắc nhớ trách nhiệm đã bị lãng quên, nghĩa vụ bị xoá bỏ, bổn phận bị coi thường. Có thể là tiếc nuối vì lỡ một cơ hội hạnh phúc, tuột mất người tình lý tưởng. Có thể là xót xa khi tình cho đi đã không được đáp trả và người tình cũ hôm nay đang ở vào tình trạng bế tắc. Cũng có thể là giận hờn, oán trách nếu tình yêu và giá trị bản thân đã không được người tình trân qúy.

Nhiều thái độ do nhiều cảnh huống đa dạng và đáp số khác biệt. Tuy thế, ta cũng nên có một chọn lựa phù hợp để tình nhớ được mãi là "tình đang nhớ".

Các nhà tâm lý đề nghị chung một thái độ:

1.  Đón tiếp "tình nhớ" bằng một thái độ chân thành. Chân thành có nghiã là chân chính, thành thật. Đừng tô vẽ, hoá trang tình cũ theo quan điểm, nhu cầu lợi ích, thủ đoạn chạy tội, phương án chạy án của ta, nhưng tình đã như thế nào, hãy đón tình như vậy. Thái độ chân thành sẽ giúp ta nhận diện chính mình và nhận ra những ưu, khuyết điểm của mình và của mọi người trong cuộc. Nhận diện đúng đem lại nhận định đúng. Nhờ nhận định đúng, ta có sự thật và chỉ sự thật mới thực sự giải phóng.

2.  Nhờ chân thành, ta có sự thật, người thật. Nhưng chỉ dựa trên sự thật thôi là một nguy hiểm lớn, bởi sự thật lúc này rất có thể sẽ làm bốc lửa căm phẫn; nếu ta không cho sự thật được song hành với lòng bao dung, quảng đại. Bao dung, quảng đại ở đây không chỉ là rộng rãi bỏ qua cho người tình và những người khác trong cuộc, nhưng là thông cảm, tha thứ và rộng lượng cả với chính mình. Có rộng lượng với chính mình, ta mới tha thứ được người khác. Nhờ rộng lượng, bao dung, ta tìm lại bình an của tâm hồn, hồn nhiên, trong sáng của trái tim và ngây thơ, dễ thương của người đối diện. Lòng bao dung, quảng đại mở ra một chân trời yêu thương mới, rất bao la cho phép ta làm lại tất cả một cách tốt đẹp hơn, thành công hơn, đáng yêu hơn. Có một lời hứa trong bao dung, quảng đại: đó là một trời mới, đất mới dang tay đang chờ đón. Với tinh thần bao dung, ta sẽ tha thứ cho chính mình để từ nay gánh nặng ngàn cân của mặc cảm tội lỗi được tháo gỡ; ta cũng biết thương người đã cùng ta làm nên cuộc tình cũ để không một tỳ vết của hận thù được phép vương vấn trên dung nhan và cuộc đời họ. Ở đây, không chỉ là buông tha nhau, mà còn là thứ tha, yêu thương nhau nhiều hơn trong ý nghiã trong sáng nhất của tình yêu là mong đem lại hạnh phúc cho người mình yêu. Như thế, tình nhớ vẫn đáng nhớ suốt đời, vì tình ấy làm lớn hơn tình yêu của ta hôm nay. Tình ấy, vì được tinh luyện trong qủang đại, bao dung, tha thứ, nên tinh ròng, tinh khiết và góp phần làm làm đẹp cuộc tình hiện tại. Đừng nghĩ: tình nhớ sẽ làm quên tình hiện tại. Đúng, nó có thể làm quên, kể cả làm sụp đổ tình hiện tại, nếu nó chưa được thanh luyện trong lò tự phản tỉnh, tự phân xử, đón nhận chân thành và bao dung, quảng đại.

3.  Thái độ sau cùng là nuôi dưỡng lòng tự trọng và lòng tôn trọng người xưa. Thường có nhiều lý do để trách móc nhau khi sự việc không thành, khi tình rơi vào lỡ làng, bế tắc. Trách nhau bao giờ cũng dễ vì tính chủ quan và lý do thường không thiếu; bênh vực nhau mới thực khó, vì đòi lòng tự trọng cao và tinh thần tôn trọng đối tượng. Đây là nét đẹp nhất trong tình yêu của bất cứ một tương quan yêu thương nào. Người ta chỉ có thể yêu nhau và ăn ở hạnh phúc với nhau trọn đời trọn kiếp khi biết tự trọng và biết tôn trọng nhau. Thiếu tôn trọng, không một tình yêu nào có thể đứng vững và phát triển. Nếu đứng cũng chỉ là dáng đứng "thương binh", xiêu vẹo, gượng gạo, bất đắc dĩ. Với tự trọng và tôn trọng nhau, tình nhớ sẽ mãi mãi đáng nhớ vì cả ta và người xưa ấy, không ai bị bôi nhọ, làm nhục, không ai là tội nhân đáng nguyền rủa, khinh khi, không ai là tội phạm, quan toà, nhưng cả hai vẫn là những người bạn đã một thời cùng đi trên những cây số cuộc đời.

Đường đời dài và ta đồng hành với nhiều người. Có người đi với ta một chặng đường, có người vài cây số, có người một phần lớn cuộc đời. Hành trình đời ta dài và rất nhiều người đã góp mặt. Mỗi người một kiểu, mỗi người một thời… nhưng ngắn dài, lâu mau, tất cả đều là bạn đồng hành mà ta đã may mắn được cùng họ sánh vai… Không lẽ hôm qua là bạn đường, hôm nay trở thành người dưng? Năm xưa là người tình, người yêu, năm nay là yêu tinh đáng sợ? Thiếu tự trọng, ta sẽ tàn nhẫn biến người xưa thành kẻ tội đồ. Thiếu tôn trọng, ta sẽ "bôi tro trát trấu" trên dung mạo của người xưa để tiện bề rửa tay và tuyên bố trước bàn dân thiên hạ: "Tôi vô can, vô tội trong máu người này".

"Tình nhớ" ơi, tôi vẫn muốn tình mãi là tình để nhớ, vì tình đã đi qua đời tôi, đã cùng tôi sánh vai, đồng hành ít nhiều, gần xa trên đường đời vạn dặm. Sẽ buồn lắm, nếu cố quên tình chỉ vì tính ích kỷ nhỏ mọn. Sẽ chua chát lắm nếu cố xoá tình, chỉ vì không muốn nhớ những lỗi lầm, thiếu sót xưa. Sẽ đắng cay lắm nếu cố loại bỏ tình ra khỏi cuộc đời chỉ vì muốn xoá hẳn một lý lịch, một quá khứ nghèo khổ, thiếu thốn, ở đó hai đứa đã yêu nhau và chia sẻ đến hột cơm cuối cùng. Sẽ ngậm ngùi lắm nếu cố bạc tình chỉ vì sợ những rủi ro cho tình yêu và sự nghiệp hôm nay. Sẽ xót xa lắm nếu cố vùi dập tình chỉ vì đạo đức giả, vì một màn kịch lương thiện cần vá víu. Sẽ thất vọng lắm nếu cố phớt tình chỉ vì chút hư danh.

 Và sẽ khó quên lắm nếu cứ cố quên một mối tình tự thân, tự danh đã là "Tình Nhớ".