IV. NHỮNG ĐỨC TÍNH CẦN THIẾT ĐỂ LÀM TỪ THIỆN

1.   Thương người :

Làm từ thiện phải hiểu là công việc dành cho những tâm hồn biết nghĩ đến người khác. Ích kỷ, tham lam không có chỗ trong khung trời từ thiện. Người làm từ thiện nhìn người khác mà thấy chính mình; nói khác đi : tha nhân là tấm gương phản chiếu hình ảnh của chính mình để rồi phải “thương người như thể thương thân”.

Thương người là muốn cho người bớt khổ, bớt đói, bớt lạnh, bớt đau, bớt dốt. Thương người là mong cho người no ấm, thành công, hạnh phúc. Thương người là mơ một thế giới người đói được ăn no, bệnh nhân được chữa trị, mọi người được học hành, hiểu biết. Thương người hệ tại lấy con người làm đối tượng, chọn con người làm mục đích phục vụ và không xem con người như phương tiện, công cụ cho bất cứ mục tiêu nào. Thương người  đặt con người  làm trung tâm để tất cả hoạt động phải được xoay quanh hạnh phúc của chính con người. Mất con người như trọng tâm, mất con người như cứu cánh, lòng thương người không giữ được căn tính vị tha của mình và không còn được coi là một đức tính nhân bản.  

2.   Khiêm tốn :

 Làm từ thiện mà tự kiêu, tự mãn, tự phụ thì không tránh được thái độ coi thường đối tượng của từ thiện là chính con người. Người kiêu căng không đến với người nghèo khổ, dốt nát bằng tấm lòng và thiện tâm. Họ chỉ đến vì lợi dụng và vì uy tín, danh dự của riêng mình. Người nghèo rốt cuộc chỉ là phương tiện phục vụ ý đồ vụ lợi của những người kiêu căng. Hơn thế nữa, người kiêu căng khó chấp nhận tính bình đẳng, nhân vị và những giá trị của người nghèo khi tự thấy mình giầu sang, quyền lực và ở vị thế kẻ cả, người ban ơn. Từ thiện khi đó sẽ mất hết ý nghiã của chia sẻ, đồng hành giữa con người với con người và chỉ còn lại tương quan “chủ - tớ, kẻ xin - người cho” kệch cỡm.

3.   Hy sinh:

Quên mình là điều kiện để thương được người khác. Thương ai mà không quên một chút “mình” và hy sinh cho hạnh phúc của người mình thương là một điều không thể thực hiện.

Vì thế, thiếu hy sinh trong hoạt động bác ái từ thiện là một điều khó quan niệm được. Làm từ thiện là thực hiện hành động xả thân vì người khác, quên mình vì tha nhân. Hy sinh là máu cho tình yêu sống. Hy sinh là nhịp thở của trái tim yêu thương. Nhìn những người làm từ thiện, ta thấy nét hy sinh rực sáng trên họ. Họ chấp nhận nhiều thiệt thòi, mất mát, kể cả những mất mát rất lớn như danh dự, uy tín khi bị hiểu lầm  vì thương những phận người kém may mắn hơn họ. Họ chịu đựng nhiều gánh nặng vật chất, tinh thần vì hạnh phúc và tương lai của những người cần đến họ. Giá trị của những người này chính là những hy sinh vì tình yêu họ đang trao tặng người khác. Cao qúy của những cuộc đời này chính là những giọt mồ hôi, những trăn trở thầm kín, những nhức nhối câm lặng vì dấn thân phục vụ những mảnh đời  bị ngược đãi, bỏ rơi, không tên tuổi. Hy sinh cho người khác, nhất là khi người khác nghèo khó, bệnh hoạn, không có cơ hội để trả ơn là hành động anh hùng của những  tình yêu vĩ đại; vì chỉ với tình yêu vĩ đại, người ta mới sẵn sàng xuống thật thấp, thật sâu để đến với những con người bị nhận chìm tận đáy sâu bất hạnh.  

4.   Biết hợp tác với mọi người:

Nhiều người có kinh nghiệm lâu năm trong hoạt động từ thiện đã chia sẻ: “cái khó nhất  là biết nghe nhau”. Tại sao phải biết nghe nhau ? Bởi không chỉ một mình ta làm từ thiện, nhưng còn nhiều người khác cùng làm với ta. Cùng làm nên đòi một tinh thần cộng tác ngay thẳng, cởi mở, chân thành. Nhiều người, nhiều ý, nhất là trong từ thiện : ý ai cũng tốt, nên dễ đi đến chỗ độc tôn, độc đoán, độc tài, độc quyền, có khi độc ác nữa. Vì từ thiện là làm việc tốt, nên tôi khó thay đổi hay từ bỏ những ý kiến, đề nghị hoặc quyết định của tôi, vì tất cả  đều tốt, đều là việc tốt và nếu tốt thì phải được thực hiện.

Đàng khác, những ý kiến, đề nghị, quyết định ấy không nhằm phục vụ tôi, nhưng phục vụ người nghèo nên được coi là những  điều tốt phải được mọi người ủng hộ. Chính vì tốt mà tôi ngoan cố đòi mọi người phải theo tôi, phải nghe tôi  thực hiện cho bằng được những sáng kiến của tôi. Cứ thử tưởng tượng : một nhóm  10 người làm công tác từ thiện và cả 10 người đều cương quyết bảo vệ bằng mọi giá sáng kiến từ thiện của mình.Và đây chính là nguy cơ phá vỡ nhiều công trình cần được mọi người hợp tác.

Thế nên tình thần hợp tác: biết nhún nhường để hợp tác, biết lắng nghe để hợp tác, biết xoá mình để hợp tác, biết nhượng bộ để hợp tác, biết hiền lành để hợp tác, biết quảng đại để hợp tác là điều kiện không thể thiếu khi cùng người khác làm từ thiện. Tinh thần hợp tác cũng nói lên đức tính cao qúy của người làm từ thiện là trân trọng và qúy mến những người cùng làm từ thiện như mình và công việc từ thiện của họ. Trong bầu khí lành mạnh này, ghen tuông, chỉ trích, so đo sẽ không có cơ hội phát sinh. 

5.   Không xét đoán động lực từ thiện của người khác:

Rất nhiều người hay đánh giá việc từ thiện của người khác, nhóm khác dưới cặp kiếng tiêu cực, nghi ngờ. Điều dễ nghi ngờ và dễ chụp mũ nhất, đó là động cơ, động lực của công việc từ thiện.

 Ghét ai, không ưa ai khi thấy họ làm  từ thiện là gán ngay cho nhãn hiệu: làm từ thiện vì muốn nổi tiếng, đi từ thiện để dễ lấy chồng, hăng say làm từ thiện vì cần được người khác tuyên dương công trạng, thành tích. Tính ghen ghét, ganh tỵ dễ làm những người cùng làm từ thiện xa nhau, tránh nhau, đố kỵ, chê bai nhau. Và đó là bi kịch của lòng nhân ái.

Đừng vừa làm từ thiện vừa châm biếm người làm từ thiện; vì như thế là làm giảm giá trị đạo đức trong công việc từ thiện mình đang làm. Cho dù biết rõ người khác làm từ thiện, giúp đỡ người nghèo chỉ vì muốn nổi danh, hay tìm thanh thế, ảnh hưởng. Cứ bình an nghĩ rằng: thêm một bàn tay từ thiện là thêm được nhiều người bớt đói bớt khổ; vì dù mục đích của họ xấu hay tốt, họ vẫn là người có lòng; vì dám cho cái họ đang có; còn hơn nhiều người chẳng bao giờ dám chia sẻ, dùng tiền của mình giúp đỡ người khác túng bấn, nghèo nàn.