Khi
nói đến cảm thông, người ta nghĩ ngay đến “thấu hiểu và thương yêu”. Thấu hiểu
tâm sự, nỗi niềm, hoàn cảnh của một người và chạnh lòng thông cảm, thương yêu
người ấy.
Trước
dòng lệ của người khác, người vô cảm sẽ lạnh lùng nghĩ: nước mắt cá sấu, nhưng
người có trái tim cảm thông sẽ đặt mình vào hoàn cảnh đau lòng của người đang khóc, và bùi ngùi thương cảm; đối
diện với người ăn xin luôn miệng khẩn khoản lòng tốt của “ông đi qua bà đi lại”,
người ki bo, ích kỷ sẽ dửng dưng bịt tai, bỏ đi, khác với người có tấm lòng sẽ tự nguyện đứng lại để hiểu nỗi ô nhục phải lê
lết ăn xin, nỗi đau của cơn đói, nỗi buồn ở thân phận sống nhờ “cơm thừa canh cặn”
của bá tánh, và mủi lòng thương xót, chia sẻ; bên cạnh người mù loà, què quặt,
người độc ác sẽ “phán” ngay mà không ngượng ngùng: “Đời cha ăn mặn, đời con khát
nước”, mà không chút xót xa cho thân phận tật nguyền rất đáng thương; đối mặt với
những người sa cơ thất thế, gặp vận không may, người thiếu cảm thông sẽ chẳng
ngại phun ra những lời nguyền rủa đắng đót: “Nhân qủa nhãn tiền”, “đáng đời tên gian ác bị Trời phạt”.
Trong
xã hội hôm nay, những con người kiêu căng, vô cảm, kỳ thị ngày càng nhiều và số
đông đó đang làm đổ vỡ nền văn minh tình người, tạo nên một lối sống vô cảm,
khi trái tim không còn rung cảm, thông cảm, thương cảm trước bất hạnh, khổ đau,
kém may mắn của người khác
Thực
vậy, người ta có thể tổ chức hoành tráng những phong trào bảo vệ nhân quyền, những
cuộc biểu tình đòi quyền sống cho người phụ nữ, những buổi xuống đường tranh đấu
cho quyền lợi của trẻ em, người nghèo, nhưng tất cả sẽ không mang lại kết qủa tích
cực nào, nếu bỏ quên giáo dục tâm hồn, và xây dựng nền văn hoá cảm thông.
Bởi
tâm hồn là tổng hành dinh điều khiển và quyết định sinh hoạt xã hội của mỗi người,
nên chỉ một tâm hồn chai đá, vô cảm, một trái tim không rung cảm, một con người
không biết chạnh lòng trước nhu cầu, khốn quẫn của tha nhân cũng đủ làm nhiều
người sống chung phải thất vọng, nói chi đến cả xã hội mà phần đông đều vô cảm,
vô tình.
Bởi
trái tim có biết thấu hiểu, trí óc mới mở ra để hiểu thấu đáo hoàn cảnh đáng thương
của người khác; trái tim có cảm thương, đôi bàn tay mới mở ra, cánh tay mới
giang rộng chia sẻ, bao bọc, và đôi chân mới đi tới tìm kiếm, đồng hành, nên
khi trái tim đóng kín cửa, chính là tình yêu bị cấm vận và tình người bị bức tử.
Để
có được tâm hồn biết chạnh lòng cảm thông, và xã hội không còn bị chiếm đóng bởi
đa số vô cảm, chúng ta cần can đảm loại bỏ những ý tưởng, quan niệm sai lệch về
con người, những phát ngôn không chỉ không phù hợp mà còn xúc phạm nhân phẩm,
chống lại con người. Chẳng hạn như câu nói
rất thiếu văn hoá, thiếu tình người, thiếu hiểu biết nhưng rất thường nghe: “Cây
độc không trái, gái độc không con”, khi nói về người đàn bà son sẻ.
Câu
nói thật tàn nhẫn, ác độc. Câu nói như án lệnh nặng nề trên cửa miệng của nhiều
người, kể cả những người có tiếng “đạo đức”, vì
không ý thức tính vô lý và mức độ độc ác của vô cảm, vô đạo đức biểu hiện
qua câu nói đầy chì chiết, khinh khi, miệt thị. Đó là những “câu nói” do nhiều
người nói nên quen, quen nên cho là định
luật, chân lý, một thứ chân lý, đnh luật sai lạc từ căn gốc được làm nên bởi đám
đông không văn hoá cảm thông.
Đám
đông thiếu văn hoá cảm thông này thường hời hợt. Vì hời hợt nên không tìm hiểu
thấu đáo, nhưng vội vã đưa ra nhưng phán đoán, nhận định lệch lạc, bằng những so
sánh kệch cỡm và hoàn toàn thiếu hiểu biết. Kệch cỡm vì hai vế không cùng phạm
trù, thiếu hiểu biết vì vô lý tận chân răng, khi chuyện có con hay không có con
đâu phải hoàn toàn lỗi của đàn bà, cũng như chuyện sinh con trai hay con gái cũng
đâu do đàn bà muốn là được, nhưng tùy thuộc và do hai người đàn ông, đàn bà
trong cuộc cộng tác tạo nên.
Đám
đông thiếu văn hoá cảm thông còn chịu áp lực khống chế của ích kỷ, vì không ai
muốn người khác hơn mình, nên khi có cơ hội nhận chìm người khác, có “cơ may” đạp
đổ người chung quanh là người ta mau mắn nhập cuộc, kéo bè kéo đảng thi nhau ném
đá, và a dua, đồng loã vùi giập không thương tiếc. Đừng quên: khuynh hướng bạo
lực phát sinh từ ích kỷ luôn giữ thế mạnh trong con người, nên khi có dịp là lập
tức bùng phát dữ dội.
Tóm
lại, để xây dựng một nền văn hoá cảm thông, thiết tưởng mỗi người phải bắt đầu
bằng gạt bỏ những thói quen suy nghĩ, thói quen phát ngôn, thói quen ứng xử thiếu
hiểu biết thấu đáo hoàn cảnh của người bên cạnh, như thay vì buông những câu phê
phán hồ đồ, nặng nề, tàn nhẫn, chúng ta cần tôn trọng và cảm thông nỗi khổ, bất
hạnh, kém may mắn của họ với tâm tình của một người hiểu biết, có tình người. Và
chắc chắn cuộc sống xã hội sẽ nhẹ nhàng, thoải mái, hạnh phúc hơn rất nhiều,
khi mọi người biết tự đặt mình vào hoàn cảnh khó khăn, bế tắc của tha nhân để
biết “chạnh lòng thương cảm” và chia sẻ thân phận làm người vốn bất toàn, vô thường
của nhau.
Ước
gì nền văn hóa cảm thông ngày càng được trân trọng, xây dựng, phát triển trên
quê hương, để dân mình bớt tủi, bớt đau, bớt khổ, bớt buồn, vì dù gì chúng ta vẫn
còn có nhau để được cảm thông, chia sẻ, khi tang thương tứ phiá từ bao đời đã qúa
đè nặng trên dân tộc dễ thương nhưng cũng đáng thương này.
Jorathe
Nắng Tím
