CÁI NHÌN TÌNH YÊU CỦA ĐỨC KITÔ

Mắt để nhìn, nhưng có nhiều cách nhìn và mục đích khác nhau. Có cái nhìn đe dọa mục đích làm người khác sợ; có cái nhìn soi mói với mục đích khám phá, lột trần; có cái nhìn âu yếm để tỏ tình; có cái nhìn nhân hậu mang ý nghĩa thứ tha. Đại loại ta có thể xếp thành hai thứ nhìn: nhìn vì mình và nhìn vì người.

Nhìn vì mình là cái nhìn tìm lợi, cái nhìn có tính toán thủ đoạn, cái nhìn chiếm doạt, cưỡng bức người, cái nhìn khấu trừ quyền sống, giảm bớt quyền lợi của người, cái nhìn thu hẹp không gian có mặt của người. Cái nhìn ấy là cái nhìn có chiều đi và lập tức có chiều về: nhìn người để thu lợi về mình.

Cái nhìn vì mình là cái nhìn của người ích kỷ, người không có thói quen nhìn người khác vì người khác, không có khả năng vượt ra khỏi tầm "riêng tư, hạn hẹp". Họ nhìn gần vì chưa nhìn ra đã vội nhìn vào, chưa kịp mở đã vội khép và khi mí mắt họ khép cũng chính là lúc cửa lòng họ đóng lại.

Bên cạnh và ngược với cái nhìn vì mình là cái nhìn vì người. Cái nhìn theo đúng hướng đi, tầm mắt của nó: đến với người khác. Nhìn ai là muốn trao gửi nơi họ một điều gì; nhìn ai là muốn nói với họ một tâm tư, một ý nghĩ, một sứ điệp. Sứ điệp, ý nghĩ, tâm tư ấy chọn địa chỉ đến là người khác, không quay về người gửi như cái nhìn ích kỷ ở trên. Trong cái nhìn này, người khác là một chủ thể không bị đe dọa, triệt khấu nhưng nằm trên cùng một tương quan "người" với tất cả giá trị của con người.

Trong tình yêu, cái nhìn đóng một vai trò quan trọng. Hầu hết những cuộc tình đều thai nghén từ những cái nhìn, những làn mi, những thiết tha mời gọi, trao gửi của đôi mắt. Mắt ghi nhận những bẽn lẽn của tình yêu vừa chớm nở. Mắt chuyển vào tim những ngây thơ, diệu vợi của tình đầu trong trắng. Mắt gửi vào ký ức từng vết chân những cây số đầu của đường tình dịu ngọt. Mắt có giá, mắt được trân trọng, nâng niu, gìn giữ bởi mắt làm công việc đầu tiên và khó nhất của tình yêu, đó là tạo nhịp cầu. Nhờ đôi mắt, bến bờ của tình yêu ngắn lại. Cũng nhờ mắt, ta cho nhau nhiều hơn những gì ta có, nói với nhau nhiều hơn những gì ta muốn nói, thông cảm nhau hơn mức độ ta trông chờ.

Nhưng tình yêu đòi cái nhìn nào và đợi chờ đôi mắt nào? Tất không thể là những cái nhìn xua đuổi, khai trừ, thách thức, chiếm đoạt. Hẳn cũng không thể là đôi mắt cú vọ canh chừng, đe dọa. Càng không phải những tia mắt căm hờn muốn ăn tươi nuốt sống. Tình yêu đợi chờ một đôi mắt tình, một cái nhìn chất chứa yêu thương và yêu thương ấy chỉ có thể có trong những cái nhìn vì người khác.

Nhìn vì người là nhìn vì yêu người. Cái nhìn yêu người mà Đức Kitô đã nhìn là cái nhìn vào chính nhu cầu của họ. Khi nhìn vào nhu cầu của người khác, Đức Kitô đã biến cái nhìn của Ngài trở thành một quà tặng, một dâng hiến. Thấy nhu cầu của người mình yêu, nhìn vào nhu cầu của người mình yêu là yêu họ. Không yêu, cái nhìn sẽ không đủ tinh tế, bén nhạy để nhận ra nhu cầu của người tình, nhất là khi nhu cầu ấy lại là những nhu cầu tình cảm vốn rất thầm kín, tế nhị. Tình yêu cho cái nhìn một ánh sáng đặc biệt để cả những nếp gấp thầm kín nhất cũng phải lộ ra dưới cái nhìn. Nên khi yêu, đôi mắt sẽ rất sáng nhờ có tình, tầm nhìn sẽ rất xa nhờ có yêu thương. Đức Kitô đã nhìn con người bằng đôi mắt chất chứa tình này.

Khi bắt gặp cái nhìn khẩn khoản của mẹ Ngài trong tiệc cưới Cana (Ga 2,1-10), Đức Kitô đã hiểu ngay điều Ngài phải làm: cứu đôi tân hôn và gia đình hai họ ra khỏi cơn bế tắc vì không còn rượu. Làm phép lạ cho nước hóa thành rượu, Đức Kitô đã cùng mẹ Ngài nhìn thẳng vào nhu cầu cấp bách của hai họ, đã đọc hết nỗi lo sợ mất mặt của cô dâu chú rể, đã nhận ra cảnh huống lúng túng bất lực của ban tổ chức. Nhìn vào nhu cầu của họ và can thiệp cứu họ bằng phép lạ, Đức Kitô đã gửi đến đôi tân hôn, đến gia đình hai họ, đến từng người khách dự tiệc quà tặng lớn nhất, giá trị nhất: tình yêu của Ngài. Tình yêu ấy không khách sáo, bôi bác, không lớn tiếng ồn ào, không phô trương, đòi ghi sổ; nhưng thâm trầm, kín đáo, nhẹ nhàng, trân trọng.

Từ lúc nhìn vào nhu cầu của hai họ, Đức Kitô đã không nói gì, không tuyên bố hay đòi hỏi gì. Chỉ có những trao đổi thân thương giữa Ngài và mẹ Ngài, giữa mẹ Ngài và gia nhân, giữa trái tim Ngài và trái tim những người có mặt. Ánh mắt không nhiều lời nhưng nói hết, ánh mắt không có tài biện bạch, diễn giải nhưng biểu lộ được tất cả. Chính tình yêu đã biến đổi cái nhìn, đã đem đến cho đôi mắt sức mạnh canh tân và phục sinh. Cũng là đôi mắt, cũng những cái nhìn, nhưng đôi mắt mang cái nhìn của tình yêu thì hoàn toàn khác những đôi mắt sôi sục hận thù, chiếm đoạt.

Kinh nghiệm cho thấy, khi mới quen, người ta thích nhìn nhau, chiêm ngưỡng nhau; nhưng chỉ mới nhìn nhau, thấy nhau; còn nhu cầu của nhau chưa hẳn đã được nhìn ra. Càng sống lâu bên nhau, ta càng mất thói quen nhìn nhau, chưa nói đến tình trạng dửng dưng, nhắm mắt trước nhu cầu của nhau.

Yêu như Đức Kitô, với nghệ thuật yêu của chính Đức Kitô, ta phải tập nhìn nhau, nhìn vào chính nhu cầu của nhau mỗi ngày. Những nhu cầu ấy có thể dễ thấy nhưng cũng có thể rất khó nhận ra. Với những nhu cầu thầm kín, khó thấy, ta chỉ có thể nhận ra bằng đôi mắt của tình yêu. Thiếu đôi mắt tình này, ta sẽ chẳng thấy gì, kể cả thấy nhau.