Tôi nhớ lời ca “Cho tôi được tự do, nói lên điều tôi nghĩ. Cho tôi được tự do, nói lên tiếng con tim” của
phong trào Du Ca đã được sinh viên của thập niên bảy mươi ưa thích. Bài hát là
khát khao tự do của người trẻ, là mơ ước của thế hệ đang lên, là niềm tự hào của
bình minh tương lai đang ló dạng. Tự do không chỉ dành cho đám trẻ, là mục tiêu
tranh đấu của giới trẻ, nhưng tự do là căn tính của con người, là chất làm cho
con người là người, là đặc tính riêng biệt để con người không bị đồng hoá với
con vật và tất nhiên tự do là điều kiện tất yếu cho con người hạnh phúc.
Con người không thể sống thiếu tự
do, nên đau khổ và hình phạt nặng nề nhất đối với con người là lấy đi tự do của
họ. Người tù có thể được ăn uống no đủ, chăn mền ấm áp, nhưng thiếu tự do, họ vẫn
là người đau khổ, bất hạnh; trái lại, không có nhiều nhưng có tự do, con người
vẫn cảm thấy mình hạnh phúc.
Tự do là một tình trạng trong đó
con người làm chủ mình. Họ được làm những điều mình muốn, được sống cuộc đời
mình chọn, được nói điều mình suy tư, đượcthực hiện điều mình mơ ước, được yêu
thương người mình chọn. Tự do cho con người quyền quyết định cuộc đời và mưu cầu
hạnh phúc cho đời mình cũng như đời những người thuộc về mình. Nói chung, tự do
là trạng thái con người không bị gò bó, canh chừng, kiểm soát, áp chế, đe dọa.
Nhưng
không phải có tự do là có quyền làm bất cứ điều gì, dù ảnh hưởng xấu đến người
khác hay nguy hại lợi ích chung hoặc ỷ có tự do rồi phóng túng bừa bãi, bất chấp
luật lệ, kỷ cương, nội quy, đường lối. Tự do vô kỷ luật là tự do tự hủy, tự do
ích kỷ là tự do tự sát, tự do không cứu cánh là tự do tự thiêu, tự do không định
hướng là tự do tự tử. Tự do tự nó không có ý nghĩa, giá trị gì, nhưng tự do
luôn phải gắn với một đối tượng, một mục đích. Chính mục đích, đối tượng làm
cho tự do trở thành một giá trị tuyệt vời, mang một ý nghĩa nhân bản sâu sa. Mục
đích của tự do phải là hạnh phúc của chính mình và người khác. Người khác gắn với
mình như một thực thể không thể tách rời, vì thế, khi tự do vi phạm quyền lợi
và ảnh hưởng xấu trên hạnh phúc của người khác, tự do không còn là tự do chính
danh, đúng nghĩa nữa mà là một lạm dụng không lương thiện bởi tự do bị lạm dụng
đã làm tổn thương hạnh phúc là cứu cánh của con người, là mục tiêu của đời sống.
Người ta sống để hạnh phúc, có ai sống để khổ đau bao giờ? Người ta làm việc để
tìm hạnh phúc, hy sinh cho hạnh phúc, chứ đời nào dại dột “chịu thương chịu
khó” để chuốc vào người bất hạnh. Vì thế tự do cũng phải đi theo hướng mưu tìm
hạnh phúc và một khi trệch hướng, sai đường, tự do tức khắc sẽ phản bội con người
và không được coi là giá trị có tính nhân bản nữa, vì đánh mất ý nghĩa, mục
tiêu của mình.
Những ngày gần kề cuộc tử nạn, Đức
Kitô đã đi thẳng vào cốt lõi của sứ mệnh cứu thế của Ngài và thẳng thừng chỉ mặt
những người Biệt Phái, Luật Sĩ, Tư Tế giả hình. Trong bài Tin Mừng tuần cuối
Mùa Chay Ngài đã gọi đám người này là nô lệ, những người không có tự do và
không được quyền ở trong nhà Thiên Chúa. Tình hình sôi sục, căng thẳng giữa Đức
Kitô và những người lãnh đạo tôn giáo đã rút ngắn hơn kế hoạch tiêu diệt Ngài
và họ làm đủ cách để bắt và kết án Ngài.
Tiến trình tự do theo Đức Kitô bắt
đầu bằng trung thành sống theo lời Ngài. Một khi đã sống lời Ngài, con người có
sự thật và sự thật của Lời Ngài giải phóng con người khỏi mọi ràng buộc, gông
cùm, xiềng xích của tội lỗi để con người được tự do. Tự do theo Ngài là sống sự
thật của Lời Ngài, vì chỉ sự thật của Lời Ngài mới đảm bảo có tự do và là nền tảng
vững chắc cho tự do; mới trả cho con người quyền tự do đích thực của con cái
Thiên Chúa, Đấng đã ban cho con người tự do như hình ảnh Ngài ngay khi tạo dựng:
“Nếu anh em tuân giữ lời Ta, anh em là môn đệ Ta và khi ấy anh em sẽ biết được
sự thật. Chính sự thật sẽ đem lại tự do cho anh em” (Ga 8,31-32).
Chính sự thật đem lại tự do và sự
thật là Lời Chúa. Như thế, Đức Kitô đã phủ nhận sự thật nơi miệng lưỡi thế gian
và cảnh giác ta đừng nghe theo lời dụ dỗ, tán tỉnh của con người, nhưng chú
tâm, lắng nghe và thực hành Lời Chúa. Bởi Lời Chúa có sự thật, nên ngoài Lời
Chúa xác suất sự thật biến thiên, trồi sụt và không có gì bảo đảm.
Không
có gì bảo đảm cho sự thật tức không có gì bảo đảm cho tự do, vì tự do được xây
trên sự thật. Ở đây ta thấy Đức Kitô nhấn mạnh sự thật như nền tảng và cội nguồn
của tự do. Sự thật làm phát sinh tự do, nuôi dưỡng tự do, củng cố tự do, thúc đẩy
tự do, hướng dẫn tự do. Sự thật làm cho tự do trưởng thành, sự thật làm cho tự
do kiên vững, sự thật làm cho tự do trường tồn. Vì thế, để đánh phá tự do, tiêu
diệt tự do, hủy hoại tự do, đầu độc tự do, người ta chỉ cần đầu độc, hủy hoại,
tiêu diệt, tấn công sự thật. Để xóa bỏ tự do, người ta chỉ mất chút công làm
suy thoái sự thật, hạ cấp sự thật, bóp chết sự thật. Mất sự thật như nền tảng,
như lẽ sống, tự do bắt buộc phải buông tay đầu hàng, bỏ cuộc.
Sự thật của Lời Chúa là sự thật của
Tình Yêu. Lời Chúa là lời của tình yêu, lời tâm sự của trái tim Thiên Chúa với
trái tim con người. Toàn bộ Kinh Thánh vĩ đại, đồ sộ ghi lại Lời Chúa đã chỉ mạc
khải duy nhất một chân lý Thiên Chúa là Tình Yêu và Thiên Chúa ấy tha thiết yêu
con người, dù con người chẳng là chi, chỉ là thụ tạo, nhưng là thụ tạo được
Thiên Chúa đặc biệt cưng chiều, yêu thương. Chân lý của Lời Chúa là chân lý yêu
thương, chân lý về một Tình Yêu đã nhập thể, nhập thếđể chuộc lại con người đã
hư mất vì tội lỗi, chân lý về một Thiên Chúa làm người để chia sẻ với con người
thân phận người, kiếp người, đời người như bằng chứng của một Tình Yêu vô cùng
bao la, vĩ đại. Lời Chúa đầy ắp sự thật về một Thiên Chúa khắc khoải, đợi chờ,
yêu thương, bênh đỡ, cứu độ người có tội và rộng lượng, bao dung thứ tha. Chân
lý ngàn đời của Lời Chúa là hạnh phúc của con người từ nay được chuộc lại bằng
máu của Con Thiên Chúa. Và công trình chuộc lại quyền làm con Thiên Chúa cho
con người là chân lý ăm ắp, trải dài, miên man trong Lời Ngài.
Sự
thật tình yêu của Thiên Chúa Tình yêu ấy là sự thật chắc chắn, sự thật cứu độ,
sự thật ban sự sống. Sự thật về con người được Thiên Chúa yêu thương ấy là sự
thật nền tảng, sự thật bảo đảm cho hạnh phúc của kiếp người, cho tương lai đời
đời của con người trong đời sống mai hậu, bất diệt. Sự thật của Lời Chúa cho
con người một chỗ đứng xứng đáng trong thế giới với tư cách chủ nhân có quyền
trên mọi tạo vật và vị thế của con người trong cung lòng yêu thương của Thiên
Chúa. Sự thật của Lời Chúa cũng cho con người nhận ra mình là con Thiên Chúa và
có quyền thừa kế gia sản vĩnh cửu của Cha trên Trời.
Sự thật tình yêu ban tình yêu và
trong tình yêu, ta có tự do. Bởi tình yêu là tự do, nên không thể quan niệm được
một tình yêu không tự do. Chính tự do cho tình yêu thành hình, cũng như chính
tình yêu phát sinh tự do. Tình yêu và tự do luôn hiệp nhất, đan quyện trong
nhau, không thể tách rời. Khi yêu ai, ta yêu họ bằng tự do của mình. Có tự do,
tình yêu mới là tình yêu đích thực, chính danh và mang một giá trị, nên cưỡng
chế tình yêu là giết chết tình yêu, áp đặt tình yêu là hủy hoại tình yêu, xiềng
xích tình yêu là phá đổ tình yêu. Tự do như hơi thở, như máu của tình yêu. Tự
do như nắng mưa, sương trời nuôi sống tình yêu và như cơn gió cho diều tình yêu
lên cao trong trời rộng.
Đức Kitô đặt nền tảng của tự do
trên Lời Ngài, vì Lời Ngài là sự thật về Thiên Chúa, về con người và về nguồn cội,
sứ mệnh, định mệnh của con người. Ở Lời Ngài, con người biết Thiên Chúa là ai
và mình là ai, tương quan giữa Thiên Chúa và con người là tương quan nào và làm
thế nào để con người đạt mục đích hạnh phúc đích thực của đời mình. Ở Lời Ngài,
con người có sự thật về thế giới hữu hình đang sống và thế giới vô hình của đời
đời mai hậu. Ở Lời Ngài, con người không còn nghi nan, hoang mang, mơ hồ về quá
khứ, hiện tại, tương lai của đời mình, cũng không còn sợ hãi trước viễn cảnh một
chuyến đi biền biệt vào một cõi sau xa lạ, đầy đe dọa…
Như thế, người tự do là người sống
sự thật trong Lời Chúa, cắm sâu đời mình trong Lời Chúa. Họ được tự do vì sự thật
của Lời Chúa luôn giải phóng họ khỏi mọi xiềng xích, ngục tù nô lệ; bởi Lời
Chúa là Lời ban sự sống, tình yêu, sức mạnh và bình an. Lời Chúa không đàn áp,
khống chế, đè bẹp ai, nhưng giải cứu, tháo gỡ, cởi trói, mang lại tự do. Lời
Chúa mời gọi, đề nghị, khuyến khích mọi người nhưng không trói buộc, áp đặt ai.
Lời Chúa là sự thật tình yêu, sự thật tự do, sự thật hạnh phúc. Ai ở trong Lời
Ngài thì có hạnh phúc, tự do, tình yêu, sự thật. Lời Chúa giải phóng con người,
thăng tiến con người, cứu độ con người để tất cả được trở nên con cái tự do của
Thiên Chúa tình yêu, một Thiên Chúa đã nâng con người vượt trên tất cả các thụ
tạo khác bằng ban cho con người Tự Do như hình ảnh của Ngài, hình ảnh một Thiên
Chúa tự do trong tình yêu và tình yêu trong tự do.
Mùa
Chay cho ta nhiều cơ hội lắng nghe Lời Chúa để nhận ra mình chưa có tự do hay mới
chỉ một chút tự do chắp nối, hời hợt. Mùa Chay được sống Lời Chúa, ta mới thấy
mình bấy lâu vẫn “vui” với đời nô lệ. Làm thân nô lệ, đáng lý phải sầu buồn, u
uất, bất hạnh, đàng này lại vui thì quả là một dấu hiệu căn bệnh nô lệ kia đã
trầm kha, sắp đến thời kỳ chót, nan y, bất trị. Ý thức mình chưa tự do là bước
thứ nhất phải thực hiện để những bước sau sẽ là tìm đến Lời Chúa, học hỏi Lời
Chúa, yêu mến Lời Chúa, tin tưởng Lời Chúa, ký thác ở Lời Chúa, cầu nguyện bằng
Lời Chúa, sống Lời Chúa và nhiệt tâm loan truyền Lời Chúa cho mọi người bằng mọi
phương tiện. Và chúng ta sẽ hạnh phúc vì mình được tự do yêu mến, tự do phục vụ,
tự do gọi Thiên Chúa là Cha - Abba và gọi mọi người là anh chị em tôi.
Ước mong Mùa Chay sẽ là mùa chúng
ta được tự do như những đứa con tự do của Thiên Chúa Tình yêu.
