VI. TUỔI TRẺ VIỆT NAM HÔM NAY VÀ “LÀM TỪ THIỆN”

Những ngày dong duổi trên khắp nẻo đường quê hương từ thành phố xa hoa, “ăn chơi lút cán” đến thôn xóm nghèo “chưa từng thấy”, tôi đã chứng kiến, gần gũi và trải nghiệm một tuổi trẻ rất đa dạng. Đa dạng ở sức sống, đa dạng ở sinh hoạt, đa dạng ở góc nhìn, tầm ngắm. Có những bạn trẻ miệt mài, nhưng cũng không thiếu những bạn trẻ sa đoạ. Có những bàn chân luôn cố bước tới, nhưng cũng còn đó nhiều biếng lười, dựa dẫm, ỷ lại. Có những giọt mồ hôi mặn  nồng hy sinh, nhưng cũng có những bàn tay nhẫn tâm phá hoại. Có những tận tụy ân cần và cũng có những lạnh lùng, dửng dưng.

 Những đa dạng này xem ra muốn báo động một tuổi trẻ đang bị khủng hoảng trầm trọng. Tuổi trẻ khủng hoảng trong căn tính, trong suy tư, ngay trong môi trường sống. Nét đa dạng cũng cảnh giác một khủng hoảng niềm tin, khủng hoảng bậc thang giá trị. Nét đa dạng ấy cũng kín đáo mời gọi người lớn cần tín nhiệm tuổi trẻ hơn và trở nên một tấm gương, một  mẫu mực cho họ

Trước những bế tắc của hiện tại, đe doạ của tương lai, tuổi trẻ dễ rơi vào tình trạng mất hướng, mất điểm tựa, mất thăng bằng. Tất cả đều không xa và nhanh chóng dẫn đến “cái mất chính mình”.

Trên đây là bức tranh về tuổi trẻ Việt Nam hôm nay do tôi tự vẽ ra  từ những gì tôi thấy và cảm nhận trên quê hương tôi. Nó có thể mang tính chủ quan và  phiếm diện ; nhưng bức tranh ấy  giúp tôi can đảm nhìn sự thật và  khiêm tốn đón nhận thực tế để không một kiêu hãnh, tự hào qúa đáng nào, dù là tự hào dân tộc có cơ may lấn lướt công tác nhận định rất tế nhị tôi đang làm. Cũng nhờ vậy mà  tôi không bi quan, hay trầm trọng hoá bất cứ vấn đề nào tôi gặp nơi người trẻ. Tôi luôn mến thương và đặt niềm tin nơi họ vì ở đâu, bất cứ điểm dừng chân, buổi gặp gỡ, trao đổi nào, tôi cũng nhận ra ở người trẻ Việt Nam  một mẫu số chung. Đó là thao thức đi tìm, băn khoăn muốn biết và liều lĩnh muốn mạo hiểm. Với tôi, đó là ba chân kiềng cần thiết làm thành ước mơ và giá trị của tuổi trẻ. Đó cũng là những điều làm cho bức tranh tuổi trẻ có giá trị vì mang tính thách đố hiện thực. Ở đây, tôi chỉ có thể đề cập về mẫu số chung này trong phạm vi “làm từ thiện” , đề tài được chọn để chúng ta cùng chia sẻ.

Thực vậy, nếu nghiên cứu sinh hoạt làm từ thiện ở Việt Nam, ta sẽ bỡ ngỡ và vui mừng khi thấy thành phần trẻ chiếm đa số. Ở trung tâm nuôi trẻ khuyết tật Di An, không ngày nào văng bóng các bạn sinh viên, học sinh từ thành phố đến thăm và sinh hoạt với các em bé mồ côi, khuyết tật. Những chuyến công tác  cuối tuần gồm toàn bạn trẻ hăng say phục vụ người nghèo, người bệnh ở các vùng  thôn quê, hẻo lánh, nghèo nàn. Các chương trình khám bệnh từ thiện của các bác sĩ trẻ, xây dựng nhà cho dân nghèo của các sinh viên Kiến Trúc, hướng dẫn y tế thường thức của sinh viên các trường Y Khoa ... và nhiều tổ chức, sinh hoạt từ thiện được khởi xướng và sinh hoạt do các bạn trẻ đã nói lên tinh thần trẻ: nhập cuộc và phục vụ  của tuổi trẻ Việt nam hôm nay. Đây là niềm tự hào của giới trẻ và cũng là niềm hãnh diện của mọi  người Việt Nam; bởi bao lâu người trẻ còn  dám dấn thân hy sinh phục vụ, bấy lâu đất nước và nhân loại còn  tràn đầy niềm hy vọng thăng tiến. Cái đáng lo của một dân tộc là khi tuổi trẻ của dân tộc ấy không còn biết băn khoăn, thao thức và dám liều lĩnh mạo hiểm. Rất may, tuổi trẻ Việt Nam còn rất đông những người có đủ ba chân kiềng Băn Khoăn, Thao Thức, Liều Lĩnh này.

Người trẻ đã học được gì trong công việc từ thiện ? Nói cách khác, người trẻ đã gặt hái được những gì cho chính mình khi chấp nhận “tự đào tạo” qua các công tác nhân đạo, từ thiện ? .

1.   Trước hết, họ ra khỏi vỏ ốc kiêu căng, háo thắng thường gặp nơi những người trẻ thành công trong học vấn, hoặc thuộc gia đình  sang giầu, bề thế. Tham gia công tác từ thiện giúp bạn trẻ nhận ra tính tương đối của kiếp người khi đối diện với những mảnh đời bất hạnh, xấu số hơn mình. Họ sẽ nhờ những lần gặp gỡ cận kề người đau bệnh, tàn tật để hiểu ra rằng  những gì họ có đều là hồng ân, những gì họ hưởng phần lớn không do họ làm ra, tự tạo, nhưng do tình yêu, lòng tốt, tận tụy hy sinh của nhiều người, khởi đầu danh sách những ân nhân này là cha mẹ, gia đình, thầy cô...Tính kiêu căng, ngạo mạn, khinh người hay các kiểu “chảnh ”, “nhìn đời bằng nửa con mắt”  sẽ bớt dần khi những khổ đau thân xác và tinh thần của những người họ phục vụ đánh thức và nhắc nhở họ về tính vô thường của đời sống và những giới hạn rất đáng thương của kiếp người.

2.   Người trẻ sẽ tránh được căn bệnh thời đại rất nguy hiểm là Vô Cảm. Vô cảm là dửng dưng trước sự có mặt, đời sống và hoàn cảnh của người khác. Người vô cảm không quan tâm đến ai, nói chi đến khổ đau, hạnh phúc, vui  buồn, thành công, thất bại của người chung quanh. Họ không biết “vui với ai mừng vui, khóc với ai đang khổ sầu”. Trái tim sơ cứng, trí khôn đặc sệt một chất vô cảm có sức tàn phá  kinh khủng biến họ thành vô tâm, vô tình đối với tha nhân và vô phương, vô vọng, vô phúc cho chính bản thân họ.

 Bệnh Vô Cảm làm xã hội loài người bị đóng băng, biến gia đình thành địa ngục và khai tử tâm hồn bằng gieo hạt độc “trống vắng”. Không trống vắng sao được khi vô cảm làm họ chẳng giữ được dù là một chút tình cảm của người khác trong trái tim. Trái tim không rung cảm, không mang ân tình, không lưu trữ hình ảnh yêu thương, dấu ái làm sao được gọi là trái tim hạnh phúc, yêu thương ? Trái tim không còn nhậy bén trước một mời gọi, không còn trăn trở cho hạnh phúc, không còn rạo rực,  bâng khuâng khi mới yêu,  không còn xót xa, xao xuyến khi chia lià, không còn ngây ngất, đam mê khi trao dâng - đón nhận thì làm sao còn được gọi là tổng hành dinh của sự sống ? Trái tim ấy chỉ còn là một lỗ hổng vô vị, một cục thịt thừa thãi tai ương, một trống rỗng đáng nôn mửa mà sự sống của nó không hơn “cái chết lâm sàng”.

3.   Sự hiện diện của người thiếu thốn, nghèo khổ, bệnh tật cũng sẽ giúp người trẻ phản tỉnh để rồi tự hổ thẹn về lối sống thực dụng nếu có của mình và  nhìn ra những lố bịch của một đời sống hoang phí, ích kỷ, hưởng thụ, không có ích cho ai . Bên cạnh căn bệnh vô cảm là hiểm hoạ thực dụng. Cả hai là những bệnh nan y khó chữa cần được đề phòng và chích ngừa thường xuyên bởi một thứ thuốc rất rẻ, có sẵn trong trái tim mỗi người. Tên loại thần dược ấy  là Yêu Thương.

4.   Người trẻ khi làm từ thiện không những thấy được sự thật về con người qua hoàn cảnh “tội nghiệp”, mà còn khám phá tính mầu nhiệm của sự sống con người.

Họ sẽ cảm nghiệm sự sống rất  huyền bí, mầu nhiệm. Sự sống ấy mong manh, dễ mất, dễ tan, nhưng rất cao qúy và tuyệt vời. Mầu nhiệm sự sống của con người ở ngay chính trong những khổ đau, trần trụi, giới hạn rất thảm thương của con người. Nó hiện diện trong chính thân phận mỏng dòn của con người. Nó mặc nguyên hình con người trong bé nhỏ, yếu đuối của con người; nhưng đằng sau tất cả những giới hạn, sự sống con người nổi bật lên tính mầu nhiệm, huyền bí.

Dường như Thượng Đế đã đích thân can thiệp để con người được thông phần tuyệt đối xuyên qua mầu nhiệm sự sống. Nhờ cảm nghiệm  mầu nhiệm sự sống, người trẻ sẽ biết trân trọng sự sống mà khi đứng trước nó, trong bất cứ hoàn cảnh nào, con người chỉ còn một chọn lựa duy nhất là phải cứu lấy sự sống với bất cứ giá nào. Như thế, sự sống sẽ không còn bị xếp vào những hàng số và gọi tên bằng các số thứ tự để thêm bớt, lên xuống tùy tiện kể cả  vì một lý do không chính đáng và bằng những phương thế phi nhân, phản lại chính sự sống.

Sự sống nhờ được tôn trọng sẽ giữ được phẩm giá của mình và không ai có thể ngang ngược coi thường, huỷ hoại sự sống. Trong nền văn minh của sự sống mà người trẻ vẫn tự hào là tác viên, sự sống phải được tuyệt đối tôn trọng, tôn trọng đến cùng cho dù sự sống ấy chỉ còn là một hơi thở thoi thóp, một thân thể  gầy giơ xương, một dáng dấp tàn phế vô dụng.

Học biết tôn trọng giá trị sự sống là nét đẹp của người trẻ, sức bật của nền văn minh sự sống, một nền văn minh mà người trẻ đã chọn như lý tưởng, đối nghịch với  nền văn minh sự chết là những gì đe doạ, ngăn cản, phá hủy sự sống của con người.

Làm từ thiện như thế đã trở thành một trường đào tạo mà người trẻ tự nguyện gia nhập để tự đào tạo mình: đào tạo thành  một con người mới với cái nhìn vị tha, xây dựng một nhân cách mới với thái độ hướng đến cộng đồng, thay đổi một qủa tim mới bằng thịt để bớt chai đá, nhưng nhân ái, hiền lành hơn. Tất cả là một chương trình tự đào tạo tuyệt vời mà việc làm từ thiện đề nghị.

Không gì tốt hơn là học sống làm người bằng sống với người, tập yêu thương con người bằng yêu thương người chung quanh,  học chia sẻ với đồng loại bằng chính hành động sẻ chia  trong đời thường với những người kém may mắn. Như thế, tương lai một quốc gia, hạnh phúc của một dân tộc chắc chắn sẽ được bảo đảm nhờ xác tín vững chắc và dấn thân qủa cảm của những người sẽ nắm vận mệnh nhân loại sau này là tuổi trẻ hôm nay, khi họ biết thao thức, băn khoăn và liều lĩnh lên đường phục vụ vì hạnh phúc của những người  đang cần đến lòng tốt và hy sinh của họ.

 Hôm qua tôi nhận Email của Quỳnh, cô cháu tôi viết : “ Chú ơi, con mới đi thăm Lều Cỏ về, nghe thầy Ngọc bảo người chủ đất muốn bán đất cho một công ty ngoại quốc nên xin thầy dời anh chị em Sida đi nơi khác. Thầy không biết sẽ đi đâu với 22  người con Sida của thầy... Cháu thấy tội quá. Chị Dung nói ở Bình Dương có một miếng đất khá rộng, dời Lều Cỏ lên đó thì tuyệt, nhưng giá trên 6 tỷ cơ ... Trên đường về, hai đứa đã mua 10 vé số với hy vọng trúng to để có tiền mua đất cho thầy Ngọc làm Lều Cỏ. Chú cầu nguyện nhé !”.

Tôi không hy vọng Dung và Quỳnh sẽ trúng số để có tiền mua đất cho thầy Ngọc giúp bệnh nhân Sida ở thời kỳ cuối, nhưng tôi thấy mình đã trúng lớn khi Email của cháu Quỳnh làm chứng cho những gì tôi viết ở trên về tuổi trẻ Việt Nam hôm nay giữa một xã hội “thực dụng, tiêu thụ - hưởng thụ” tưởng không còn gì đáng nói, để nói nữa.

Và cứ thế, người trẻ Việt Nam vẫn mãi miệt mài, hăng say trong công tác từ thiện dưới nhiều hình thức. Có bạn thích lo cho trẻ em khuyết tật, có bạn chăm lo người già, có bạn dành nhiệt tình cho người nghèo dân tộc, có bạn chuyên chăm dậy các em bé thất học, bụi đời... Như Quỳnh, tuổi trẻ Việt Nam  đằm thắm, dễ thương, ân cần, tế nhị, nhẹ nhàng, kín đáo. Như Hạnh, người trẻ Việt Nam  nhẫn nại, hy sinh, kiên cường, nhiệt thành, nhiều sáng kiến và chịu chơi vô cùng...Và như tất cả bạn trẻ Việt Nam,  chúng ta hãy cùng nhau tận tụy  gieo mỗi ngày những hạt giống tâm hồn “Tình người”,  chờ  ngày mùa sẽ đến, cho người đói rét được no ấm, bệnh nhân được chữa lành, thất học được đến trường và cõi lòng tan nát được san sẻ, ủi an.